なぜP&Lステートメントを読む必要があるのか？損益計算書とは何か、そしてなぜ投資家にとって重要なのか

เริ่มต้นจากคำถาม ธุรกิจมีกำไรจริง ๆ หรือไม่?

นักลงทุนจำนวนมากมักถามตัวเอง: กิจการนี้ทำเงินได้จริงไหม? เงินไปไหนหมด? ทำไมยังมีกำไร ถึงดูเหมือนวุ่นวาย คำตอบทั้งหมดอยู่ในเอกสารที่เรียกว่า Profit and Loss Statement หรือ P&L ซึ่งในภาษาไทยเรารู้จักกันในชื่อ งบกำไรขาดทุน

งบการเงินประเภทนี้ไม่ใช่แค่ตัวเลขเปล่า ๆ แต่เป็นเรื่องราวของกิจการที่บอกให้เราทราบว่า:

• ธุรกิจสร้างรายได้ได้มากน้อยแค่ไหน
• ใช้เงินไปกับอะไรบ้าง
• หลังจากหักค่าใช้จ่ายทั้งหมด เหลือเงินจริงเท่าไร

P&L คืออะไร? องค์ประกอบพื้นฐาน

Profit and Loss Statement (P&L) คือ รายงานการเงินที่แสดงผลการดำเนินงานของกิจการในช่วงเวลาที่กำหนด โดยเปิดเผยว่ากิจการมีกำไรหรือขาดทุน มาจากสูตรคำนวณพื้นฐาน:

รายได้รวม (Total Revenue) - ค่าใช้จ่ายรวม (Total Expenses) = กำไรหรือขาดทุน

ดูเหมือนง่าย แต่ในความเป็นจริง การคำนวณนั้นมีรายละเอียดเยอะมาก:

• รายได้รวม (Total Revenue): เงินสดหรือสินค้า/บริการที่กิจการได้รับจากการขาย
• ค่าใช้จ่ายรวม (Total Expenses): เงินที่กิจการใช้จ่ายเพื่อดำเนินการ เช่น ค่าเช่า ค่าโฆษณา ค่าแรง
• กำไร/ขาดทุน: ผลต่างสุดท้าย (ถ้ารายได้ > ค่าใช้จ่าย = กำไร, ถ้ารายได้ < ค่าใช้จ่าย = ขาดทุน)

ลงลึกเข้าไปในโครงสร้าง: กำไรแต่ละชั้น

ไม่ใช่ทุก “กำไร” จะเท่ากัน P&L แสดงให้เห็นกำไรหลายระดับ แต่ละระดับบอกอะไรต่างกัน:

ขั้นแรก: กำไรขั้นต้น (Gross Profit)

สูตร: รายได้ - ต้นทุนการขาย = Gross Profit

ระดับนี้บอกว่าสินค้า/บริการขายได้ในราคาที่สูงกว่าต้นทุนเท่าไร หากองค์กรมี Gross Profit สูง แสดงว่าสามารถตั้งราคาได้ดี หรือมีการควบคุมต้นทุนที่ดี

ตัวอย่างง่าย ๆ: ผู้ผลิตเสื้อขายเสื้ออันหนึ่งในราคา 500 บาท ส่วนต้นทุนการผลิต (วัตถุดิบ + แรงงาน) อยู่ที่ 200 บาท ดังนั้น Gross Profit ต่อเสื้อหนึ่งตัวคือ 300 บาท

ขั้นที่สอง: กำไรจากการดำเนินงาน (Operating Profit / EBIT)

สูตร: Gross Profit - ค่าใช้จ่ายทั่วไป (ขาย, บริหาร) = Operating Profit

ที่นี่เราเริ่มหักค่าใช้จ่ายอื่น ๆ ที่จำเป็นเพื่อให้ธุรกิจยังวิ่งได้: ค่าโฆษณา, ค่าเช่าสำนักงาน, เงินเดือนพนักงาน ตัวเลขนี้บอกว่าการดำเนินธุรกิจในระดับหลักเป็นไปในทิศทางที่ดีหรือไม่

ขั้นสุดท้าย: กำไรสุทธิ (Net Profit / Net Income)

สูตร: รายได้ทั้งหมด - ค่าใช้จ่ายทั้งหมด (รวมภาษี, ดอกเบี้ยธนาคาร) = Net Profit

นี่คือตัวเลขที่ “จริง” ที่สุด - เงินที่กิจการเหลือหลังจากหักทุกค่าใช้จ่าย เป็นตัวบอกว่ากิจการพร้อมจะจ่ายเงินปันผลให้ผู้ถือหุ้นหรือนำไปลงทุนต่อได้เท่าไร

โครงสร้างการคำนวณ P&L แบบละเอียด

การทำ P&L ไม่ได้แค่ลบเลขง่าย ๆ มีกระบวนการเรียงลำดับ:

ทุกขั้นตอนนี้สำคัญ เพราะแต่ละขั้นบอกให้เรารู้ว่าอะไรคือสาเหตุของผลกำไรหรือขาดทุน

การจัดรูปแบบ P&L: แบบไหนถูกต้อง?

มี 2 รูปแบบหลักที่ใช้กันทั่วไป:

1. รูปแบบรายงาน (Report Form)

จัดเรียงแบบตั้งตรง เรียงลำดับจากบนลงล่าง:

• หัวเขียนชื่อกิจการ + ชื่อรายงาน + ช่วงเวลา
• หมวด “รายได้” (มีเลขประจำ)
• หมวด “ค่าใช้จ่าย” (มีเลขประจำ)
• สุดท้าย: กำไรหรือขาดทุนสุทธิ

ข้อดี: อ่านง่าย ทำให้เข้าใจผลประกอบการได้เร็ว

2. รูปแบบบัญชี (Account Form)

จัดเป็นตัว T ด้านซ้ายเป็นค่าใช้จ่าย ด้านขวาเป็นรายได้: