Bản chất của việc điều chỉnh chính sách thuế trong thời kỳ lạm phát: liệu deflactar có thể cứu ví của bạn?

▶ Bắt đầu từ việc thu hẹp ví tiền

2022 chắc chắn là một năm khó khăn. Khi bạn nhận thấy lương tăng 5% nhưng vẫn cảm thấy tiền không đủ tiêu, bạn đang trải qua sức mạnh của lạm phát. Đây không phải ảo tưởng——ở các nước phương Tây, mức lãi suất chưa từng thấy tăng cao phối hợp với mức giá kỷ lục khiến toàn bộ nền kinh tế phương Tây rối loạn. Người tiêu dùng ở siêu thị, trạm xăng, chủ nhà đều đang chịu thiệt hại, dù bạn là người đi làm hay chủ nhỏ.

Nguyên nhân gốc rễ rất đơn giản: Lạm phát làm giảm sức mua. Bạn kiếm nhiều hơn về danh nghĩa, nhưng thực tế lại mua được ít hơn. Để đối phó với con quái vật này, các ngân hàng trung ương và chính phủ bắt đầu tung ra các biện pháp mạnh—tăng lãi suất, cắt giảm chi tiêu công, tăng thuế. Trong đó, có một biện pháp gọi là “điều chỉnh thuế để chống lạm phát” (deflactar), mục đích là để ngăn người nộp thuế phải trả nhiều thuế hơn do thu nhập danh nghĩa tăng.

▶ Deflactar thực sự là gì? Tại sao các nhà kinh tế học đều nói về nó?

Để hiểu deflactar, trước tiên phải hiểu vấn đề cơ bản nhất của kinh tế học: Làm thế nào để so sánh chính xác dữ liệu kinh tế của các thời kỳ khác nhau?

Giả sử sếp bạn tăng lương, thu nhập tháng từ 2000 euro lên 2200 euro. Nghe có vẻ tốt, tăng 10%. Nhưng nếu trong năm đó giá hàng hóa cũng tăng 8% thì sao? Sức mua thực tế của bạn chỉ tăng chưa đến 2%. Đó là lý do các nhà kinh tế cần một công cụ để “loại bỏ” ảnh hưởng của biến động giá, để nhìn rõ tăng trưởng kinh tế thực sự—công cụ đó gọi là hệ số điều chỉnh lạm phát (deflactor).

Nguyên lý của deflactor rất đơn giản: Chọn một năm làm chuẩn, quy đổi tất cả dữ liệu về mức giá của năm đó, như vậy mới có thể thấy rõ tăng trưởng hoặc giảm sút thực sự. Ví dụ:

Một quốc gia X trong năm 1 sản xuất hàng hóa và dịch vụ trị giá 1000 triệu euro. Đến năm 2, con số này tăng lên 1200 triệu euro. Nhìn bề ngoài, tăng 20%. Nhưng nếu giá cả tăng 10%, thì tăng trưởng thực tế của sản xuất chỉ khoảng 9%. Trong thuật ngữ kinh tế, GDP danh nghĩa năm 2 là 1200 triệu euro, GDP thực là khoảng 1090 triệu euro. Quá trình điều chỉnh này gọi là deflactar.

Phương pháp này được dùng phổ biến để so sánh: GDP(, doanh số doanh nghiệp, lương công nhân—hầu như tất cả dữ liệu kinh tế cần so sánh qua các thời kỳ.

▶ Deflactar tại Tây Ban Nha: câu chuyện về cải cách thuế

Trên chính trường Tây Ban Nha, deflactar không còn chỉ là thuật ngữ kinh tế nữa mà trở thành tâm điểm tranh luận gay gắt. Thực tế, hệ thống thuế thu nhập cá nhân (IRPF) của Tây Ban Nha có một căn bệnh nan y: Khi người lao động tăng lương, họ có thể tự động nhảy lên mức thuế cao hơn, kết quả là thu nhập danh nghĩa tăng, nhưng số thuế phải nộp lại tăng nhanh hơn, sức mua giảm.

Trong bối cảnh lạm phát của Tây Ban Nha tháng 11/2022 lên tới 6.8%, vấn đề này càng rõ nét. Các nhà hoạch định chính sách bắt đầu thúc đẩy ý tưởng: điều chỉnh các mức thuế theo tỷ lệ lạm phát, đảm bảo rằng việc tăng lương danh nghĩa của người nộp thuế không làm gánh nặng thuế thực tế tăng lên. Việc điều chỉnh này gọi là “deflactar el IRPF” (điều chỉnh thuế thu nhập cá nhân).

Cách hoạt động của thuế thu nhập cá nhân (IRPF) là hệ thống lũy tiến, nghĩa là càng kiếm nhiều, thuế càng cao. Mỗi năm, chính phủ điều chỉnh các mức thuế dựa theo tình hình kinh tế. Nhưng nếu các điều chỉnh này không theo kịp lạm phát, thì tầng lớp trung lưu sẽ bị “đẩy vào vòng thuế cao”—tức là mặc dù sức mua bị giảm, gánh nặng thuế lại tăng lên.

Điều thú vị là, Mỹ, Pháp và các nước Bắc Âu mỗi năm đều tự động điều chỉnh các mức thuế, còn Đức thì mỗi hai năm, nhưng Tây Ban Nha từ 2008 đến nay chưa từng làm điều này trên cấp quốc gia. Một số vùng của Tây Ban Nha gần đây tuyên bố sẽ tự thực hiện, nhưng do phân chia quyền hạn thuế phức tạp, hiệu quả có thể hạn chế.

▶ Biện pháp này thực sự là cứu tinh hay là cái bẫy?

) Người ủng hộ

Những người ủng hộ deflactar cho rằng đây là biện pháp cần thiết để bảo vệ các gia đình bình thường. Lạm phát đã bắt đầu ăn mòn mức sống của họ, thuế không nên làm tình hình tồi tệ hơn nữa. Nếu có thể điều chỉnh các mức thuế để duy trì sức mua thực, tầng lớp trung lưu sẽ có nhiều dư địa hơn để tiêu dùng, đầu tư, duy trì động lực kinh tế.

( Người phản đối

Nhưng ý kiến phản đối cũng rất mạnh. Trước hết, những người có thu nhập cao hơn sẽ được hưởng lợi nhiều hơn từ biện pháp này vì hệ thống thuế lũy tiến vốn đã quy định như vậy. Thứ hai, những người phản đối cho rằng việc giữ sức mua sẽ kích thích cầu, trong khi tăng cầu có thể đẩy giá lên—điều trái ngược với mục tiêu của ngân hàng trung ương khi tăng lãi suất và thắt chặt tài chính để kiềm chế lạm phát. Thứ ba, vấn đề thực tế nhất: nguồn thu ngân sách của chính phủ sẽ giảm, có thể gây ảnh hưởng đến các dịch vụ công như giáo dục, y tế.

Hơn nữa, phải thẳng thắn rằng, đối với người bình thường, lợi ích thực tế của biện pháp này không lớn—chỉ tiết kiệm được vài trăm euro. Hy vọng rằng biện pháp này sẽ thúc đẩy đầu tư toàn xã hội là quá lạc quan.

▶ Danh sách đầu tư trong thời kỳ lạm phát

Trong bối cảnh lạm phát cao và chính sách thắt chặt của ngân hàng trung ương, nhà đầu tư cần xem xét lại chiến lược. Nếu deflactar thực sự giúp tăng dòng tiền khả dụng, thì cần nghĩ rõ cách sử dụng.

) Hàng hóa thiết yếu: vai trò trú ẩn của vàng

Vàng về dài hạn là câu trả lời chống lạm phát tiêu chuẩn. Khi tiền pháp định mất giá, lãi suất tăng, vàng—một tài sản không liên kết với bất kỳ nền kinh tế nào—thường sẽ tăng giá hoặc giữ giá trị. Trong môi trường lãi suất cao, vàng còn hấp dẫn hơn so với trái phiếu (vì lợi tức trái phiếu phải chịu thuế thu nhập cá nhân), và vàng đã luôn tăng giá trong lịch sử dài hạn, dù có thể biến động lớn trong ngắn hạn và trung hạn.

Thị trường chứng khoán: thử thách và cơ hội

Lạm phát cao cộng lãi suất cao thường gây áp lực tiêu cực cho thị trường chứng khoán. Doanh nghiệp vay mượn đắt hơn, lợi nhuận bị ép lại, giá cổ phiếu giảm. Năm 2022 là ví dụ rõ ràng—cổ phiếu công nghệ giảm mạnh, trong khi cổ phiếu năng lượng đạt mức cao kỷ lục.

Nhưng thị trường luôn có người thắng. Các công ty có khả năng chống chịu lạm phát tốt—như các doanh nghiệp cung cấp hàng thiết yếu, năng lượng, hoặc các ngành có nhu cầu tăng trong thời kỳ bất ổn—có thể tăng giá ngược dòng. Với nhà đầu tư có tiền dư và tầm nhìn dài hạn, thị trường giảm điểm thực ra là cơ hội mua vào với giá thấp, và lịch sử chứng minh rằng thị trường cuối cùng sẽ phục hồi và lập đỉnh mới.

Thị trường ngoại hối: rủi ro và lợi nhuận đi đôi

Lạm phát làm mất giá đồng tiền nội địa, khiến giao dịch ngoại hối trở nên hấp dẫn trong thời kỳ cao điểm. Càng cao lạm phát, đồng tiền của quốc gia đó càng dễ mất giá so với các đồng tiền khác, tạo ra cơ hội giao dịch ngoại hối. Nhưng thị trường ngoại hối cực kỳ biến động, thường dùng đòn bẩy, nghĩa là nhà đầu tư có thể giao dịch lớn với số vốn nhỏ, lợi nhuận cao nhưng rủi ro cũng rất lớn. Thị trường này không phù hợp với nhà đầu tư thiếu kinh nghiệm.

Tính đa dạng trong đầu tư

Dù chọn loại tài sản nào, đa dạng hóa luôn là nguyên tắc vàng. Lạm phát ảnh hưởng khác nhau đến từng loại tài sản, một danh mục đầu tư gồm các hàng hóa chống lạm phát, cổ phiếu có tiềm năng tăng trưởng, và trái phiếu ổn định sẽ giúp bạn vượt qua các tình huống thị trường khác nhau dễ dàng hơn.

▶ Những suy nghĩ cuối cùng

Ý nghĩa thực sự của deflactar không nằm ở việc nó có thể trực tiếp cứu vớt ví tiền của bạn—số tiền tiết kiệm được từ thuế thực ra không lớn. Giá trị của nó nằm ở việc thể hiện một lựa chọn chính sách kinh tế: tiếp tục để lạm phát ăn mòn sức mua của người dân, hay điều chỉnh chính sách để giảm bớt áp lực này.

Nếu chính phủ thực sự deflactar thuế thu nhập cá nhân của bạn, số tiền bạn có thể dùng để đầu tư sẽ tăng lên, và điều đó có thể thúc đẩy dòng tiền vào nền kinh tế. Nhưng hãy nhớ hai điểm: thứ nhất, không có khoản đầu tư nào là hoàn toàn không rủi ro, mọi loại tài sản đều có biến động; thứ hai, việc lựa chọn phân bổ tài sản phù hợp với mức độ chấp nhận rủi ro và tầm nhìn thời gian của bạn còn quan trọng hơn việc chạy theo lợi nhuận cao một cách mù quáng.

Trong thời kỳ không chắc chắn, lý trí luôn là chiến lược đầu tư tốt nhất.