Có thể giao dịch khi cổ phiếu tăng giảm trần thực sự không? Từ cổ phiếu giảm sàn đến trần tăng giá, nhà đầu tư cần hiểu rõ hướng dẫn đối phó

Trong đầu tư chứng khoán, “tăng đột biến / tăng vọt” và “giảm sàn” là hai hiện tượng dễ gây dao động tâm lý nhà đầu tư nhất. Một khi cổ phiếu chạm đến các mức giá giới hạn này, nhiều người sẽ rơi vào hoảng loạn, nghĩ đến việc mua vào hoặc thoát ra nhanh chóng. Nhưng thực tế, cổ phiếu khi tăng hoặc giảm sàn hoàn toàn có thể giao dịch, chỉ cần nắm rõ một số điểm cần chú ý. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ bản chất của việc tăng đột biến và giảm sàn, cũng như cách đưa ra quyết định thông minh trong các tình huống đặc biệt này.

Trước tiên hiểu rõ: Tăng đột biến và giảm sàn là gì

Tăng đột biến chỉ mức giá của một cổ phiếu đã tăng đến giới hạn cao nhất do cơ quan quản lý quy định trong ngày, giá cổ phiếu bị đóng băng tại mức đó không thể tiếp tục tăng. Ví dụ tại thị trường Đài Loan, giới hạn biến động giá trong ngày của cổ phiếu niêm yết và đăng ký là ±10% so với giá đóng cửa ngày hôm trước. Giả sử TSMC hôm qua đóng cửa ở 600元, hôm nay tối đa chỉ được tăng đến 660元 là chạm mức tăng đột biến.

Giảm sàn là hiện tượng ngược lại, giá cổ phiếu đã giảm đến mức thấp nhất trong ngày, không thể giảm tiếp nữa. Cũng lấy ví dụ TSMC, mức thấp nhất có thể giảm xuống là 540元.

Cổ phiếu giảm sàn và tăng đột biến đều thể hiện thị trường đang mất cân bằng cực đoan về cung cầu — tăng đột biến là dòng mua ồ ạt, giảm sàn là dòng bán tháo dữ dội.

Nhận biết nhanh: Tăng đột biến hay giảm sàn — qua biểu đồ

Trên phần mềm phân tích thị trường Đài Loan, việc phân biệt hai trạng thái này rất đơn giản. Cổ phiếu tăng đột biến sẽ được đánh dấu nền đỏ, giá sẽ đóng băng thành một đường thẳng. Lúc này, bạn sẽ thấy các lệnh mua đầy ắp, trong khi các lệnh bán gần như trống rỗng — vì người muốn mua nhiều hơn người muốn bán.

Cổ phiếu giảm sàn thường dùng nền xanh để hiển thị, cũng bị đóng băng thành đường thẳng nhưng hoàn toàn ngược lại: các lệnh bán xếp hàng chờ thực hiện, trong khi các lệnh mua rất ít. Đó là lý do tại sao cổ phiếu giảm sàn lại xuất hiện biểu đồ bất thường như vậy.

Khi bạn thấy biểu đồ giá của một cổ phiếu đột nhiên trở thành đường ngang, có thể xác định nó đã chạm mức giá tăng đột biến hoặc giảm sàn rồi.

Tăng đột biến thì mua bán dễ, nhưng xác suất giao dịch khác biệt lớn

Nhiều nhà đầu tư mới nghĩ rằng cổ phiếu tăng đột biến thì không thể giao dịch nữa, thực ra đây là hiểu lầm. Khi cổ phiếu tăng đột biến, bạn hoàn toàn có thể đặt lệnh mua hoặc bán, nhưng xác suất thực hiện sẽ khác xa.

Muốn đặt lệnh mua? Hệ thống sẽ cho phép bạn đặt mua ở giá tăng đột biến, nhưng đã có rất nhiều người đặt trước rồi, trừ khi các lệnh mua phía trước dần thực hiện, còn không thì đơn của bạn có thể phải chờ rất lâu mới được xử lý.

Muốn đặt lệnh bán? Thường sẽ được thực hiện ngay lập tức, vì lúc này dòng mua rất mạnh mẽ, chỉ cần có người sẵn sàng bán ở mức giá tăng đột biến, lập tức sẽ có người mua tiếp nhận.

Tổng kết: Bán ra dễ, mua vào khó khi tăng đột biến.

Quy trình giao dịch của cổ phiếu giảm sàn hoàn toàn ngược lại

Trường hợp cổ phiếu giảm sàn lại hoàn toàn đối lập. Đặt lệnh mua sẽ được thực hiện ngay lập tức vì thị trường có quá nhiều người muốn bán, lệnh mua của bạn sẽ được hấp thụ ngay. Nhưng đặt lệnh bán có thể phải chờ xếp hàng, vì các lệnh bán đã chất đống rất nhiều.

Với nhà đầu tư kỳ vọng vào triển vọng dài hạn của cổ phiếu giảm sàn, đây lại là cơ hội tích lũy tốt. Nhưng nếu bạn muốn thoái lui nhanh, cần chuẩn bị tâm lý chờ đợi để đơn của mình được xử lý.

Tổng kết: Mua vào dễ, bán ra khó khi giảm sàn.

Chiến lược thực chiến khi gặp phải cổ phiếu tăng đột biến hoặc giảm sàn

Phương pháp 1: Trước tiên, phân tích lý trí, đừng theo đuổi theo đám đông

Nhà đầu tư mới dễ mắc sai lầm khi thấy tăng đột biến thì đuổi theo, thấy giảm sàn thì bán tháo. Nhưng nhà đầu tư thông minh sẽ trước tiên làm rõ nguyên nhân.

Cổ phiếu giảm sàn giảm xuống không nhất thiết là do công ty gặp vấn đề lớn. Đôi khi chỉ là do biến động tâm lý ngắn hạn hoặc tác động của tin tức nhất thời, doanh nghiệp vẫn còn nền tảng vững chắc. Trong trường hợp này, giữ vị thế hiện tại hoặc mua vào khi giá giảm là chiến lược tốt hơn.

Thấy tăng đột biến cũng cần bình tĩnh. Hãy tự hỏi: Liệu tin tích cực này có đủ để duy trì đà tăng của giá không? Thực lực đằng sau có thực sự tin tưởng, hay chỉ là chơi ngắn hạn? Nếu câu trả lời không rõ ràng, quan sát là lựa chọn an toàn nhất.

Phương pháp 2: Chuyển hướng sang cổ phiếu liên quan hoặc thị trường quốc tế

Khi một cổ phiếu dẫn đầu ngành vì tin tốt lớn tăng đột biến, các công ty liên quan trong chuỗi cung ứng hoặc các cổ phiếu cùng ngành thường cũng sẽ tăng theo. Ví dụ, khi TSMC tăng đột biến, các nhà cung cấp thiết bị bán dẫn hoặc các nhà gia công cũng hưởng lợi. Thay vì đuổi theo TSMC, bạn có thể xem xét mua các cổ phiếu trong chuỗi ngành liên quan.

Ngoài ra, các công ty lớn của Đài Loan còn niêm yết trên thị trường quốc tế. TSMC có mã trên thị trường Mỹ là TSM, bạn có thể mở tài khoản qua dịch vụ ủy thác hoặc nhà môi giới quốc tế để giao dịch cổ phiếu Mỹ. Như vậy, bạn vừa có thể tham gia vào các biến động của cùng một mã, vừa tránh được tình trạng không mua được cổ phiếu tăng đột biến.

Sự khác biệt giữa thị trường Đài Loan và Mỹ về giới hạn tăng giảm

Thị trường Đài Loan có giới hạn chặt chẽ về tăng giảm trong ngày, nhưng thị trường Mỹ hoàn toàn không có giới hạn tăng giảm. Thay vào đó, có một cơ chế tự bảo vệ gọi là cơ chế ngắt quãng (熔斷).

Cơ chế này nhằm ngăn chặn biến động quá lớn gây mất kiểm soát. Khi giá cổ phiếu biến động quá mạnh, hệ thống sẽ tự động tạm ngưng giao dịch để thị trường có thời gian bình tĩnh lại.

Ngắt quãng thị trường chung: Khi chỉ số S&P 500 giảm hơn 7% trong ngày, thị trường sẽ tạm dừng 15 phút; nếu giảm hơn 13%, lại tạm dừng 15 phút nữa; mức giảm trên 20% sẽ khiến thị trường đóng cửa cả ngày.

Ngắt quãng cổ phiếu riêng lẻ: Các cổ phiếu Mỹ nếu trong vòng 15 giây có biến động vượt quá 5%, sẽ bị tạm ngưng giao dịch một thời gian. Các tiêu chuẩn này có thể khác nhau tùy loại cổ phiếu.

Thiết kế này giúp nhà đầu tư Mỹ có thể giao dịch tự do bất cứ lúc nào, nhưng đổi lại là thị trường có thể biến động dữ dội hơn so với thị trường Đài Loan.

Các nguyên nhân phổ biến gây ra tăng đột biến hoặc giảm sàn

Khi nào sẽ xảy ra tăng đột biến?

1. Tin tích cực thúc đẩy — Báo cáo tài chính vượt kỳ vọng, nhận đơn hàng lớn (ví dụ TSMC nhận đơn của Apple hoặc NVIDIA), hoặc chính sách hỗ trợ của chính phủ (hỗ trợ năng lượng xanh, thúc đẩy xe điện), đều dễ gây tăng đột biến.

2. Các chủ đề nóng trong thị trường — Cổ phiếu liên quan đến trí tuệ nhân tạo (AI) do nhu cầu máy chủ bùng nổ thường tăng đột biến, cổ phiếu ngành sinh học cũng thường xuyên. Trong các đợt làm giá cuối kỳ, các quỹ đầu tư và nhà chính thường kéo giá các cổ phiếu thiết kế IC nhỏ và trung bình để tăng thành tích, chỉ cần một chút kích thích là đã chạm mức tăng đột biến.

3. Xu hướng kỹ thuật mạnh lên — Giá vượt qua vùng tích lũy dài hạn, tăng mạnh với khối lượng lớn hoặc xuất hiện tín hiệu bán khống (short squeeze), đều thu hút dòng tiền mua vào, dễ dàng khóa giá ở mức tăng đột biến.

4. Cơ cấu cổ phần bị các nhà đầu tư lớn kiểm soát chặt chẽ — Các nhà đầu tư nước ngoài, quỹ đầu tư liên tục mua mạnh, hoặc các nhà chính kiểm soát chặt chẽ cổ phần của các cổ phiếu nhỏ và trung, khiến thị trường không còn cổ phiếu để bán, chỉ cần một cú kéo là có thể khóa giá tăng đột biến.

Khi nào sẽ xảy ra giảm sàn?

1. Tin tiêu cực gây sốc — Báo cáo tài chính thua lỗ, giảm biên lợi nhuận, gian lận tài chính hoặc liên quan đến các vụ bê bối của quản lý, cùng với ngành rơi vào suy thoái, đều có thể gây giảm sàn.

2. Hoảng loạn hệ thống thị trường — Trong đợt bùng phát COVID-19 năm 2020, nhiều cổ phiếu rơi sàn hàng loạt; thị trường Mỹ sụp đổ cũng kéo theo cổ phiếu ADR của TSMC giảm mạnh, gây ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường công nghệ Đài Loan.

3. Nhà đầu tư lớn bán tháo hoặc cắt lỗ margin — Các nhà đầu tư lớn đẩy giá lên rồi bán ra để bắt đáy nhà đầu tư nhỏ lẻ, hoặc các nhà đầu tư sử dụng đòn bẩy bị gọi ký quỹ (margin call), như đợt sụp đổ của ngành vận tải năm 2021, khiến nhà đầu tư nhỏ lẻ không kịp thoát thân.

4. Kỹ thuật phá vỡ các mức hỗ trợ quan trọng — Giảm phá các đường trung bình tháng, quý, hoặc xuất hiện tín hiệu nến đen dài, thường báo hiệu nhà đầu tư lớn đang thoát hàng, dẫn đến giảm sàn.

Tổng kết quyết định khi gặp cổ phiếu tăng đột biến hoặc giảm sàn

Khi thị trường xuất hiện hiện tượng tăng đột biến hoặc giảm sàn, quan trọng nhất là giữ bình tĩnh và đánh giá hợp lý. Đừng để cảm xúc chi phối, cũng đừng vội vàng quyết định chỉ vì không mua được hoặc bán ra không thành công.

Với cổ phiếu giảm sàn, nếu không có thay đổi về cơ bản, đó có thể là cơ hội mua vào giá thấp. Với cổ phiếu tăng đột biến, trừ khi có lý do tích cực liên tục hỗ trợ, thì tốt nhất là nên quan sát. Tận dụng đặc điểm của thị trường Đài Loan và quốc tế, đa dạng hóa danh mục để duy trì lợi thế trong biến động của thị trường chứng khoán.