Phân tích sâu về giao dịch tần suất cao: Từ logic chiến lược đến lựa chọn thị trường

何謂高頻交易？

高頻交易（High-Frequency Trading，viết tắt là HFT） là chiến lược đầu tư sử dụng thuật toán máy tính để thực hiện hàng loạt giao dịch trong vòng mili giây hoặc vi giây. Phương thức giao dịch này bắt nguồn từ sự tiến bộ của công nghệ máy tính, cho phép các nhà đầu tư tổ chức vào ra thị trường với tốc độ mà con người không thể đạt được.

Đặc điểm cốt lõi của high-frequency trading là tốc độ giao dịch cực nhanh, thời gian giữ vị thế cực ngắn. Nhà tạo lập thị trường (Market Maker) là ví dụ điển hình của high-frequency trading — họ sử dụng máy tính tốc độ cao để nhanh chóng tạo báo giá, quản lý rủi ro, điều chỉnh giá động, và cung cấp thanh khoản liên tục cho thị trường.

Lịch sử của high-frequency trading có thể truy nguyên từ thời kỳ đầu của kỷ nguyên máy tính. Ban đầu, nhà đầu tư phải trực tiếp đến sàn giao dịch để đặt lệnh, sau đó có thể giao dịch từ xa qua điện thoại, đến khi máy tính xuất hiện, mới thực sự có thể phân tích thông tin nhanh chóng và nắm bắt cơ hội arbitrage ẩn. Nhiều tổ chức pháp nhân dựa trên nguyên lý “Chênh lệch giá cuối cùng sẽ hội tụ” để thực hiện lợi nhuận từ high-frequency trading.

Ví dụ, nếu giá Bitcoin trên sàn giao dịch Mỹ cao hơn sàn Nhật, nhà giao dịch có thể bán ra tại Mỹ, mua vào tại Nhật, và sau khi giá hai nơi cân bằng, thực hiện arbitrage.

Chiến lược tâm lý trong high-frequency trading

Ngoài việc thực hiện arbitrage truyền thống, high-frequency trading còn liên quan đến thao tác tâm lý thị trường. Một số nhà đầu tư sẽ mở vị thế trước, sau đó đặt hàng loạt lệnh ảo để tạo ra ảo tưởng rằng một tài sản nào đó “được các nhà lớn ưa chuộng”, nhằm thu hút nhà đầu tư nhỏ lẻ theo đuổi đẩy giá lên cao. Sau đó, họ nhanh chóng rút lệnh và bán tháo cổ phần, thu lợi từ chênh lệch giá.

Điều then chốt của phương pháp này là: high-frequency trading không nhất thiết phải thực hiện giao dịch thật, mà còn có thể thao túng tâm lý thị trường để đẩy giá đi theo ý muốn. Các thao tác này ngày càng chiếm tỷ trọng lớn trong tổng khối lượng giao dịch, do đó, ngay cả khi không tham gia high-frequency trading, nhà đầu tư cũng cần hiểu rõ nguyên lý hoạt động của nó.

Ảnh hưởng của high-frequency trading đến thị trường

Tăng cường thanh khoản thị trường

Dù liên quan đến lệnh ảo, high-frequency trading vẫn tạo ra một tỷ lệ nhất định các giao dịch thực, từ đó tăng tính thanh khoản của thị trường. Điều này giúp tài sản dễ mua bán hơn, và khối lượng giao dịch tăng cũng thu hút nhiều nhà đầu tư nhỏ lẻ hơn tham gia.

Gia tăng biến động thị trường

Vì các nhà giao dịch tốc độ cao kiếm lợi từ biến động thị trường, chiến lược của họ thường mở rộng biên độ tăng giảm giá. Nhiều chương trình high-frequency sẽ tự động kích hoạt khi thị trường biến động mạnh, làm tăng lợi nhuận hoặc thua lỗ, tạo ra hiệu ứng “kích thích tăng giá” hoặc “kích thích giảm giá”.

Chi phí giao dịch cao

High-frequency trading do khối lượng giao dịch lớn nên phát sinh chi phí giao dịch khổng lồ. Chính phủ chưa từng cấm high-frequency trading, ngược lại còn thu thuế đáng kể từ hoạt động này, trở thành người hưởng lợi thầm lặng.

Huyền thoại high-frequency trading: Jim Simons và đầu tư định lượng

Nói về high-frequency trading, không thể không nhắc đến nhà toán học Jim Simons. Sinh năm 1938, Simons lấy bằng tiến sĩ toán học khi mới 23 tuổi, từng là chuyên gia giải mã, sau đó chuyển sang nghiên cứu hình học trong giới học thuật, cuối cùng đã ứng dụng tài năng toán học vào lĩnh vực đầu tư.

Ông sáng lập công ty Renaissance Technologies và quỹ Medallion Fund, đã tạo ra lợi nhuận trung bình hàng năm là 38.5% từ năm 1989 đến 2006, vượt xa hiệu quả của các quỹ phòng hộ truyền thống. Simons được mệnh danh là “Vua của đầu tư định lượng”.

Renaissance Technologies hiện có hàng trăm chuyên gia, sử dụng hệ thống thuật toán phức tạp để thực thi hơn 10 triệu dòng mã tự động giao dịch, ít có sự can thiệp của con người. Tính đến cuối năm 2019, quy mô quản lý tài sản của công ty đạt 130,1 tỷ USD. Ngay cả trong bối cảnh thị trường toàn cầu biến động mạnh năm 2020, quỹ này vẫn đạt tăng trưởng 39%, lợi nhuận ròng sau phí quản lý là 24%.

Thị trường nào phù hợp với high-frequency trading?

Nếu muốn thực hiện high-frequency trading với hàng trăm hoặc hàng nghìn lệnh, cần chọn lựa các tài sản phù hợp, vì mỗi giao dịch đều liên quan đến phí giao dịch và thuế. Thị trường phù hợp với high-frequency trading có hai đặc điểm chính:

Quy mô và thanh khoản thị trường

High-frequency trading cần vào ra thị trường trong thời gian ngắn. Nếu thị trường quá nhỏ hoặc thanh khoản kém, sẽ ảnh hưởng đến tốc độ giao dịch và giá cả, gây trượt giá hoặc không thể thực hiện lệnh. Đồng thời, cần có đủ biến động để tạo cơ hội lợi nhuận. Do đó, thị trường lớn hơn, thanh khoản cao hơn và biến động mạnh hơn sẽ phù hợp hơn với high-frequency trading.

Thuế và phí giao dịch thấp

Vì số lượng giao dịch nhiều, phí và thuế chiếm tỷ lệ lớn trong chi phí. Nếu phí quá cao, sẽ ăn mòn phần lớn lợi nhuận hoặc gây lỗ. Do đó, thị trường có phí và thuế thấp hơn sẽ phù hợp hơn với chiến lược này.

Dựa trên hai tiêu chí này, thị trường chứng khoán Mỹ là một trong những thị trường phù hợp nhất toàn cầu cho high-frequency trading. Thị trường cổ phiếu Mỹ đa dạng, phái sinh đầy đủ, quy mô lớn, thanh khoản cao, biến động mạnh, đồng thời phí giao dịch cực thấp, thậm chí một số nhà môi giới còn cung cấp dịch vụ miễn phí.

Tại sao thị trường chứng khoán Mỹ phù hợp nhất với high-frequency trading?

Quy mô thị trường lớn

Thị trường Mỹ thu hút nhà đầu tư toàn cầu tham gia, quy mô rất lớn. Khối lượng giao dịch hàng ngày của một cổ phiếu Mỹ thường vượt quá tổng giá trị giao dịch hàng ngày của một số thị trường chứng khoán quốc gia khác. Ví dụ, ngày 23 tháng 9, Tesla có khối lượng giao dịch trong ngày đạt 17.636 tỷ USD (tương đương 5590 tỷ TWD), trong khi toàn bộ thị trường Đài Loan chỉ khoảng 2 nghìn tỷ TWD, khoảng cách rất lớn.

Chi phí giao dịch cực thấp

High-frequency trading dựa vào việc tăng tần suất giao dịch để tạo lợi nhuận, do đó cực kỳ nhạy cảm với chi phí giao dịch. Nếu kỳ vọng lợi nhuận 10%-20%, phí 0.1%-0.5% sẽ không ảnh hưởng nhiều; nhưng với high-frequency trading, mỗi lợi nhuận có thể chỉ vài điểm cơ bản, chi phí giao dịch trở thành yếu tố lớn cắt giảm lợi nhuận.

So sánh cấu trúc thuế và phí của thị trường Đài Loan và Mỹ:

Phí giao dịch và thuế của thị trường Mỹ thấp hơn nhiều so với Đài Loan, là lợi thế quyết định cho high-frequency trading.

Thời gian giao dịch đủ dài

High-frequency trading cần tối đa hóa tần suất giao dịch để nhân lợi nhuận, lý tưởng nhất là giao dịch liên tục 24 giờ mỗi ngày. Thị trường chứng khoán Đài Loan chỉ mở cửa từ 08:45 đến 13:45, còn thị trường Mỹ cung cấp các phiên giao dịch trước giờ, trong giờ, sau giờ, và các múi giờ khác nhau trên toàn cầu, giúp nhà đầu tư từ các khu vực khác nhau đều có thể tham gia, khiến thị trường Mỹ phù hợp hơn cho chiến lược này.

Rủi ro và thách thức của high-frequency trading

Yêu cầu về tâm lý và kỷ luật

High-frequency trading đòi hỏi phẩm chất tâm lý xuất sắc và kỷ luật chặt chẽ. Nhà giao dịch phải nhanh chóng đánh giá xu hướng thị trường, thực hiện cắt lỗ, chốt lời một cách nhanh chóng, mọi do dự hoặc quyết định cảm xúc đều có thể gây thiệt hại lớn. Không phù hợp với nhà đầu tư có “tâm lý giữ lệnh dài hạn” hoặc thích “giao dịch theo cảm tính”, vì họ dễ bị cuốn vào vòng xoáy thua lỗ.

Yêu cầu về phần cứng và công nghệ

High-frequency trading về bản chất là bắt lấy cơ hội “giá sai” trên thị trường, nhiều đối thủ cạnh tranh tranh giành cùng một lợi nhuận. Cần có thiết bị phần cứng tiên tiến và kết nối mạng ổn định để nhận thông tin nhanh chóng, nếu chậm trễ hoặc mất kết nối sẽ dẫn đến thiệt thòi trong cạnh tranh. Đây là lĩnh vực cạnh tranh cực kỳ khốc liệt, thiếu thiết bị sẽ dẫn đến bị loại khỏi cuộc chơi.

Chi phí ẩn của giao dịch

Vì tần suất giao dịch rất cao, phí và thuế sẽ ăn mòn lợi nhuận lớn. Nhiều nhà đầu tư phát hiện lợi nhuận cả năm còn chưa đủ để trả các khoản phí này, do đó, việc chọn nền tảng phí thấp là điều tối quan trọng. High-frequency trading phù hợp với những nhà đầu tư có kinh nghiệm, phẩm chất tâm lý tốt, trang thiết bị tiên tiến, kiểm soát chi phí chặt chẽ.

Ba chiến lược chính của high-frequency trading

Chiến lược tạo lập thị trường

Phương pháp phổ biến nhất trong high-frequency trading. Thông qua đặt lệnh, rút lệnh để tạo ra ảo giác về hoạt động sôi động của cổ phiếu, thu hút nhà đầu tư tham gia, đẩy giá lên hoặc đẩy giá xuống, rồi nhanh chóng đóng lệnh để thu lợi. Tương tự như hoạt động tạo lập thị trường khi IPO.

Chiến lược arbitrage

Sử dụng chênh lệch giá của cùng một tài sản trên các sàn giao dịch khác nhau, chênh lệch giá theo thời gian của cùng một tài sản, hoặc chênh lệch giữa hợp đồng tương lai và tài sản cơ sở để mua thấp bán cao hoặc bán cao mua thấp. Nhà giao dịch dự đoán các chênh lệch này cuối cùng sẽ hội tụ, từ đó thực hiện arbitrage.

Chiến lược theo xu hướng

Theo dõi xu hướng thị trường, bắt lấy lợi nhuận giữa chừng của xu hướng. Thường dựa vào các tin tức lớn của công ty để ra quyết định — sau khi có tin tích cực, mua vào giúp đẩy giá lên; hoặc khi có tin tiêu cực, bán ra mạnh để gây hoảng loạn. Khác với việc tạo ra “hiện tượng giả”, chiến lược theo xu hướng là “đẩy đà”.

Tóm tắt

High-frequency trading không phải là việc dễ dàng, đòi hỏi thực hiện hàng loạt giao dịch trong thời gian ngắn để bắt lấy các chênh lệch nhỏ. Những ai muốn thử chiến lược này cần chú ý:

Trước tiên, chọn thị trường có tính thanh khoản cao. High-frequency trading cần thị trường có dung lượng lớn, như thị trường chứng khoán Mỹ — thị trường lớn nhất thế giới, trung bình hàng ngày có hàng trăm triệu lệnh, phù hợp nhất.

Thứ hai, quản lý tỷ lệ vòng quay, thực hiện nghiêm ngặt các quy tắc cắt lỗ, chốt lời. Chọn nền tảng giao dịch phí thấp là điều then chốt để nâng cao lợi nhuận.

High-frequency trading đi kèm rủi ro và cơ hội. Nhà đầu tư cần chuẩn bị kỹ lưỡng, xây dựng kế hoạch chi tiết để tồn tại và sinh lời trong thị trường cạnh tranh khốc liệt này.