Là gì về Short Selling? Hướng dẫn đối phó với rủi ro thị trường mà nhà đầu tư cần nắm vững

Tăng đột biến / tăng vọt của軋空（嘎空） là gì

Nhiều nhà đầu tư đã nghe qua từ “軋空”, nhưng không nhiều người thực sự hiểu rõ về khái niệm này. Nói đơn giản, 軋空 là hiện tượng giá cổ phiếu hoặc tài sản bị short bán đột nhiên tăng vọt, buộc các vị thế short phải mua lại cổ phiếu với giá cao hơn dự kiến để đóng vị thế, từ đó đẩy giá tài sản lên cao hơn.

軋空 chia thành hai trường hợp: một là giá cổ phiếu tự nhiên tăng do cải thiện cơ bản hoặc chuyển biến tâm lý thị trường, khiến phe short bị buộc phải thoát lỗ; hai là các nguồn vốn nắm giữ quyền lực trong thị trường cố ý kéo giá cổ phiếu lên, dụ dỗ phe short đóng vị thế ở mức giá cao để thu lợi lớn. Dù là trường hợp nào, cốt lõi của軋空 đều hướng tới một hậu quả chung — nhà đầu tư short đối mặt với khoản lỗ lớn.

Hiểu cơ chế short bán để tránh rủi ro軋空

Trước khi bàn về軋空, cần làm rõ ba phương thức phổ biến của việc short bán:

Cho vay cổ phiếu để short：mượn cổ phiếu từ các cổ đông lâu dài, trả lãi, chờ giá giảm rồi mua lại để hoàn trả. Rủi ro là nếu giá cổ phiếu tăng, nhà đầu tư phải bổ sung ký quỹ, trong trường hợp cực đoan có thể bị công ty chứng khoán bắt buộc mua lại.

Giao dịch hợp đồng tương lai (Futures)：đặt cọc ký quỹ để mở vị thế short, cần chuyển đổi hợp đồng định kỳ. Khi giá cổ phiếu tăng nhanh, ký quỹ không đủ sẽ gây ra yêu cầu bổ sung hoặc bị buộc đóng vị thế.

Hợp đồng chênh lệch (CFD)：cũng sử dụng đòn bẩy, nhà đầu tư có thể tự điều chỉnh tỷ lệ nhân. Ưu điểm là không cần chuyển đổi hợp đồng, nhưng vẫn cần cảnh giác với rủi ro do biến động giá mạnh.

軋空 xảy ra như thế nào

Có sự tổ chức của thị trường — phân tích vụ GME

Cuối năm 2020, doanh nhân Canada Ryan Cohen mua cổ phiếu GME và gia nhập hội đồng quản trị, sau đó nhiều tổ chức trên phố Wall phát báo cáo cho rằng giá cổ phiếu bị định giá quá cao, ngay lập tức bắt đầu short bán mạnh. GME có vốn hóa nhỏ, khối lượng giao dịch hạn chế, số lượng cổ phiếu short đạt tới 140% tổng số cổ phiếu — chính là mảnh đất màu mỡ cho軋空.

Cơ hội đến khi diễn đàn Reddit WSJ bắt đầu. Các nhà đầu tư cho rằng đây là cơ hội để chống lại thao túng thị trường của các quỹ đầu tư, bắt đầu mua vào GME đồng loạt. Vào giữa tháng 1 năm 2021, giá cổ phiếu từ 30 USD tăng vọt lên 483 USD chỉ trong hai tuần, tạo ra kỳ tích trên thị trường. Việc giá cổ phiếu tăng vọt đã khiến các vị thế short bị sụp đổ ký quỹ, buộc phải đóng vị thế ở mức giá cao, dẫn đến phe short lỗ hơn 50 tỷ USD. Sau đó, giá cổ phiếu nhanh chóng giảm trở lại dưới 20% mức đỉnh.

Cơ chế軋空 tự nhiên do thay đổi cơ bản — ví dụ Tesla

Quá trình軋空 của Tesla hoàn toàn khác biệt. Khi công ty lỗ dài hạn, phe short cho rằng đây là bẫy định giá thấp và bán khống ồ ạt. Nhưng từ năm 2020, Tesla bắt đầu có lãi, nhà máy siêu lớn tại Thượng Hải đóng góp doanh thu bùng nổ, cơ bản của công ty thay đổi rõ rệt.

Khi xu hướng xe điện đã được xác lập, lực mua tự nhiên đổ vào. Giá cổ phiếu trong vòng nửa năm từ 350 USD tăng lên 2318 USD, sau đó tách cổ phiếu (1 đổi 5). Tiếp đó, trong vòng 1 năm, giá vượt mốc nghìn USD (cao nhất 1243 USD), tăng gần 20 lần. Lần này軋空 hoàn toàn dựa trên sự cải thiện thực sự của cơ bản, nhưng đối với nhà đầu tư short, kết quả cũng rất thảm khốc.

Sau軋空, nhà đầu tư nên phản ứng thế nào

Nguyên tắc 1: Quan sát vị thế short

Khi tỷ lệ short của một mã vượt quá 50% tổng số cổ phiếu lưu hành, đã hình thành nguy cơ軋空. Lúc này, dù giá vẫn còn giảm, cũng nên cân nhắc thoát lệnh sớm, vì rủi ro đã vượt xa lợi nhuận. Có thể dùng chỉ số RSI để hỗ trợ đánh giá: RSI dưới 20 thể hiện thị trường quá bán, khả năng đảo chiều rất cao, cần cắt lỗ ngay lập tức.

Nguyên tắc 2: Chốt lời chứ không tham lam

Nếu muốn tham gia vào đợt軋空 để kiếm lợi, cần theo dõi sát tình hình mua lại vị thế short. Chỉ cần short bắt đầu giảm, nên chốt lời và thoát lệnh ngay. Vì các lực mua này không dựa trên cơ sở thực của công ty, mà chỉ để đóng vị thế. Khi軋空 kết thúc, giá cổ phiếu sẽ nhanh chóng trở về mức hợp lý, lợi nhuận sẽ bốc hơi ngay lập tức.

Làm thế nào để short bán thành công, tránh trở thành nạn nhân của軋空

Chọn mã đúng：Chỉ số lớn hoặc cổ phiếu vốn lớn do lượng lưu hành lớn, ít khả năng xuất hiện vị thế short cao, do đó rủi ro軋空 tương đối thấp.

Chọn thời điểm phù hợp：Trong thị trường giảm, chờ đợi sự phục hồi của thị trường rồi mới short bán, chứ không nên theo đuổi đuổi bắt.

Ưu tiên giao dịch CFD：So với mượn cổ phiếu để short, dễ bị buộc mua lại, dùng hợp đồng chênh lệch dễ kiểm soát rủi ro hơn. Nhà đầu tư có thể tự điều chỉnh đòn bẩy, thiết lập dừng lỗ linh hoạt.

Chiến lược nâng cao — đối trọng long short：Mua cổ phiếu cụ thể trong khi short toàn bộ thị trường. Với tỷ lệ 1:1, chỉ cần cổ phiếu tăng hơn thị trường hoặc giảm ít hơn, nhà đầu tư sẽ có lợi. Phương pháp này giúp cân bằng rủi ro, giảm tác động của軋空.

Kết luận

Khái niệm軋空 cốt lõi là “lợi nhuận có hạn, rủi ro vô hạn”. Lợi nhuận lớn nhất của nhà short là cổ phiếu về 0, nhưng trong đợt軋空, giá cổ phiếu có thể tăng vọt gấp nhiều lần, thậm chí hàng chục lần trong thời gian ngắn. Do đó, theo dõi dòng tiền, nghiên cứu biến đổi cơ bản của công ty, chú ý chuyển biến tâm lý thị trường là ba yếu tố quyết định thành công của short. Nhớ rằng: rút lui an toàn luôn quan trọng hơn việc tham lam kiếm nhiều hơn.