Chu kỳ tăng giá vàng nửa thế kỷ | Giá vàng liên tục lập đỉnh mới, 50 năm tới có còn tăng nữa không?

Từ xưa đến nay, vàng luôn chiếm vị trí quan trọng trong hệ thống kinh tế nhờ đặc tính vật lý độc đáo — mật độ cao, độ dẻo dai mạnh, chống ăn mòn và lưu trữ lâu dài. Ngoài chức năng tiền tệ, nó còn phục vụ trong các lĩnh vực như trang sức, công nghiệp và nhiều lĩnh vực khác. Nhìn lại xu hướng giá vàng trong nửa thế kỷ qua, dù đã trải qua nhiều biến động, xu hướng chính vẫn hướng lên, đặc biệt kể từ năm 2025 trở đi liên tục lập đỉnh lịch sử mới. Vậy, liệu đợt tăng giá kéo dài 50 năm này còn có tiềm năng tiếp tục không? Đầu tư vàng thực sự nên phân bổ như thế nào?

Bắt đầu từ sự sụp đổ của hệ thống Bretton Woods: 50 năm phát triển của vàng

Trước năm 1971, hệ thống tiền tệ quốc tế hoạt động theo khung Bretton Woods — đô la Mỹ gắn với vàng, tỷ giá cố định 1 ounce vàng đổi 35 USD. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển nhanh chóng của thương mại sau chiến tranh, khai thác vàng không theo kịp nhu cầu, dự trữ vàng của Mỹ cũng bắt đầu chảy ra ngoài hàng loạt. Ngày 15/8/1971, chính phủ Nixon chính thức tuyên bố tháo liên kết đô la với vàng, quyết định này đã thay đổi hoàn toàn trật tự tài chính quốc tế, mở ra kỷ nguyên mới cho thị trường vàng hiện đại.

Từ năm 1971 đến 2025, giá vàng từ 35 USD/ounce đã tăng vọt lên gần đây là 4300 USD, mức tăng hơn 120 lần. Mức giá vàng thời kỳ trước năm 80 của Trung Quốc, so với ngày nay, còn nhỏ bé hơn nhiều. Trong hơn 50 năm qua, giá vàng đã trải qua 4 chu kỳ tăng rõ rệt, mỗi chu kỳ đều liên quan đến các sự kiện địa chính trị hoặc kinh tế quan trọng.

Bốn làn sóng: 4 giai đoạn chính trong sự biến đổi của giá vàng

Làn sóng 1: Khủng hoảng niềm tin đầu những năm 1970 (1970-1975)

Sau khi tháo liên kết đô la với vàng, giá vàng quốc tế từ 35 USD đã tăng lên 183 USD, mức tăng hơn 400%. Động lực của giai đoạn này đến từ hai yếu tố: thứ nhất là sự hoài nghi về độ tin cậy của đô la — cuối cùng đô la không còn khả năng quy đổi vàng nữa, người dân thích giữ vàng vật chất để bảo vệ tài sản; thứ hai là khủng hoảng dầu mỏ khiến Mỹ phát hành thêm tiền, đẩy giá vàng lên cao hơn nữa. Tuy nhiên, khi khủng hoảng dịu đi và nhận thức về sự tiện lợi của đô la được khôi phục, giá vàng lại giảm về vùng trăm USD.

Làn sóng 2: Làn sóng lạm phát do biến động địa chính trị (1976-1980)

Giá vàng lại vượt qua 104 USD để lên tới 850 USD, tăng hơn 700%. Các sự kiện như khủng hoảng dầu Trung Đông lần 2, cuộc khủng hoảng con tin Iran, cuộc xâm lược Afghanistan của Liên Xô đã khiến kinh tế toàn cầu rơi vào suy thoái, lạm phát ở các nước phương Tây tăng vọt. Trong bối cảnh bất ổn này, vàng trở thành tài sản trú ẩn an toàn hàng đầu. Tuy nhiên, giá bị đẩy quá cao, sau khi khủng hoảng qua đi, giá vàng nhanh chóng điều chỉnh, trong 20 năm sau đó dao động trong khoảng 200-300 USD.

Làn sóng 3: Thị trường tăng giá kéo dài 10 năm sau sự kiện 11/9 (2001-2011)

Giá vàng quốc tế từ 260 USD đã tăng lên 1921 USD, mức tăng hơn 700%. Các yếu tố thúc đẩy gồm: Mỹ phát động chiến tranh chống khủng bố, chi tiêu chính phủ tăng mạnh dẫn đến cắt giảm lãi suất rồi tăng trở lại, bong bóng bất động sản phình to rồi vỡ ra năm 2008. Sau khủng hoảng, Mỹ bắt đầu thực hiện chính sách nới lỏng định lượng (QE) mới, vàng trở thành kênh trú ẩn rủi ro của nhà đầu tư. Đến đỉnh điểm của khủng hoảng nợ châu Âu năm 2011, giá vàng đạt đỉnh cao nhất thời điểm đó.

Làn sóng 4: Chu kỳ mới do các ngân hàng trung ương tăng dự trữ và biến động địa chính trị (2015 đến nay)

Giai đoạn từ 2015 đến nay là kỷ nguyên mới của vàng. Từ mức 1060 USD, giá đã vượt qua mốc 2000 USD, nhờ các chính sách lãi suất âm của Nhật Bản và châu Âu, xu hướng toàn cầu giảm đô la, QE của Mỹ, chiến tranh Nga-Ukraina, xung đột Trung Đông và nhiều yếu tố khác.

Năm 2024—2025, diễn biến còn vượt mong đợi. Đầu năm 2024, giá vàng bắt đầu tăng mạnh, đến tháng 10 vượt 2800 USD, lập đỉnh cao nhất mọi thời đại. Đầu năm 2025, tình hình Trung Đông nóng lên, xung đột Nga-Ukraina có biến số mới, rủi ro chính sách thương mại Mỹ, thị trường chứng khoán toàn cầu biến động, đồng USD yếu đi, tất cả cộng hưởng đẩy vàng liên tục lập đỉnh mới, hiện đã chạm mức 4300 USD/ounce. Các tổ chức toàn cầu đều nâng mục tiêu giá năm nay.

Vàng so với cổ phiếu và trái phiếu: So sánh lợi nhuận thực tế

Lợi nhuận đầu tư trong 50 năm qua phân bổ như thế nào?

• Vàng: từ 1971 đến nay tăng 120 lần
• Cổ phiếu: chỉ số Dow Jones từ 900 điểm lên khoảng 46000 điểm, tăng khoảng 51 lần
• Trái phiếu: chủ yếu dựa vào lãi suất định kỳ, lợi nhuận thấp nhất

Có thể thấy, trong 50 năm, lợi nhuận của vàng dẫn đầu, nhưng nếu chỉ tính 30 năm gần đây, cổ phiếu lại thể hiện tốt hơn. Vậy lý do là gì?

Mô hình lợi nhuận của 3 loại tài sản hoàn toàn khác nhau:

• Vàng sinh lợi từ chênh lệch giá, không sinh lãi, kiếm lời từ mua bán chênh lệch
• Trái phiếu sinh lợi từ lãi suất, cần tích lũy theo lãi kép định kỳ
• Cổ phiếu sinh lợi từ tăng trưởng doanh nghiệp, gắn liền với tăng trưởng kinh tế

Quy luật chu kỳ trong đầu tư vàng: Khi nào nên phân bổ?

Thách thức của đầu tư vàng là giá biến động có đặc điểm chu kỳ rõ rệt: đầu là một đợt tăng dài hạn, sau đó giảm mạnh, rồi đi vào giai đoạn tích lũy ổn định, cuối cùng lại bắt đầu một chu kỳ tăng mới. Nếu có thể chính xác nắm bắt thời điểm bắt đầu tăng hoặc đáy giảm mạnh, lợi nhuận sẽ vượt xa các kênh cố định như trái phiếu hay cổ phiếu.

Nguyên tắc then chốt là: trong thời kỳ tăng trưởng kinh tế, phân bổ cổ phiếu; trong thời kỳ suy thoái, phân bổ vàng.

Khi kinh tế tốt lên, lợi nhuận doanh nghiệp tăng, cổ phiếu tăng giá, vàng không có lợi thế vì không sinh lãi; khi kinh tế đi xuống, rủi ro cổ phiếu tăng, vàng thể hiện chức năng giữ giá và phòng ngừa rủi ro, lúc này nó thường là lựa chọn hàng đầu của dòng tiền.

Các hình thức đầu tư vàng phổ biến

Người đầu tư có thể lựa chọn phương thức phù hợp dựa trên hoàn cảnh của mình:

1. Vàng vật chất

Mua trực tiếp vàng thỏi hoặc trang sức, ưu điểm là tính ẩn danh cao, có thể dùng để sử dụng; nhược điểm là giao dịch bất tiện, khó thanh khoản nhanh.

2. Sổ tiết kiệm vàng

Chứng chỉ gửi giữ vàng, có thể rút vàng vật chất bất cứ lúc nào hoặc gửi vào, ưu điểm dễ mang theo, nhược điểm là chênh lệch giá mua bán lớn, không có lãi, phù hợp với người giữ lâu dài.

3. ETF vàng

Theo dõi giá vàng qua dạng cổ phiếu, thanh khoản cao hơn sổ tiết kiệm, giao dịch thuận tiện, nhược điểm là phí quản lý của quỹ, trong thời gian tích lũy dài, giá trị ròng sẽ giảm dần.

4. Hợp đồng tương lai vàng và CFD

Là phương thức linh hoạt nhất. Hợp đồng tương lai và CFD đều sử dụng cơ chế ký quỹ, chi phí thấp, hỗ trợ đòn bẩy, giao dịch hai chiều mua bán. Đặc biệt, CFD có thời gian giao dịch linh hoạt hơn, sử dụng vốn hiệu quả hơn, chỉ cần vốn nhỏ là có thể tham gia, phù hợp với nhà đầu tư nhỏ lẻ ngắn hạn.

Đầu tư vàng dài hạn hay theo sóng?

Nhiều người băn khoăn không biết vàng phù hợp để giữ lâu dài hay để chơi sóng. Câu trả lời phụ thuộc vào khung thời gian:

Nếu nhìn theo dài hạn 50 năm, vàng thực sự là một phần tốt trong phân bổ tài sản, nhưng vấn đề là giá vàng tăng không theo tuyến tính. Trong 20 năm từ 1980-2000, vàng dao động trong khoảng 200-300 USD, nếu mua vào rồi giữ dài hạn, gần như không có lợi nhuận trong 20 năm đó. Cuộc đời có mấy chục năm để chờ đợi?

Vì vậy, vàng phù hợp hơn với chiến lược sóng, mua vào trong giai đoạn tăng mạnh, bán ra trong đợt giảm sâu, chứ không phải giữ mãi một cách cứng nhắc.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, vàng là tài nguyên tự nhiên, chi phí khai thác và độ khó sẽ tăng theo thời gian. Dù chu kỳ tăng kết thúc, sẽ có đợt điều chỉnh, nhưng mức đáy của mỗi chu kỳ đều dần nâng cao. Điều này có nghĩa là, ngay cả khi giá giảm, cũng không thể về mức không giá trị, nhà đầu tư theo sóng cần ghi nhớ quy luật này.

Sự khôn ngoan trong phân bổ tài sản: Kết hợp cổ phiếu, trái phiếu và vàng

Trước sự biến động của thị trường, việc đặt cược vào một loại tài sản duy nhất quá rủi ro. Phương án an toàn hơn là dựa trên khả năng chịu rủi ro và mục tiêu đầu tư, điều chỉnh tỷ lệ cổ phiếu, trái phiếu, vàng một cách linh hoạt.

Chiến tranh Nga-Ukraina, lạm phát tăng, chính sách thắt chặt, các sự kiện lớn liên tục xuất hiện, nhắc nhở chúng ta rằng những “con chim đen” có thể xuất hiện bất cứ lúc nào. Trong môi trường này, giữ một tỷ lệ nhất định cổ phiếu, trái phiếu, vàng giúp giảm thiểu rủi ro biến động của từng loại tài sản, làm cho danh mục đầu tư ổn định và vững vàng hơn.

Khi kinh tế bất ổn, tăng tỷ lệ vàng; khi triển vọng kinh tế rõ ràng, tăng tỷ lệ cổ phiếu. Cách cân bằng động này chính là chiến lược tốt nhất để bảo vệ của cải trong thị trường phức tạp.