Hiểu về Khấu hao và Khấu trừ: Hướng dẫn dành cho nhà đầu tư

Giá trị khấu hao (Depreciation) là một khái niệm kế toán quan trọng ảnh hưởng đến phân tích tài chính của công ty. Chính nó không phải là khoản thanh toán tiền mặt, mà là công cụ mà kế toán sử dụng để giảm giá trị tài sản trên báo cáo lợi nhuận và lỗ. Khi nhà đầu tư đọc báo cáo tài chính, họ cần hiểu cách thức hoạt động của giá trị khấu hao và phân bổ chi phí, vì những điều này có thể làm sai lệch hình ảnh về khả năng sinh lợi của công ty.

Giá trị khấu hao hoạt động như thế nào

Các tài sản hữu hình như tòa nhà, máy móc và ô tô sẽ mất giá theo thời gian. Giá trị khấu hao là việc phân bổ chi phí ban đầu của các tài sản này theo khoảng thời gian sử dụng ước tính. Ví dụ, nếu công ty mua một chiếc ô tô giá 100.000 đồng với tuổi thọ dự kiến 5 năm, công ty sẽ trích khấu hao 20.000 đồng mỗi năm.

Trong tiếng Anh, từ “Depreciation” dùng để mô tả quá trình này. Khái niệm về khấu hao trong tiếng Anh cũng giống như trong tiếng Việt, là việc giảm giá trị của tài sản theo thời gian.

Điều quan trọng là phải biết rằng tuổi thọ của tài sản phụ thuộc vào ước lượng, ví dụ như laptop có thể có tuổi thọ 5 năm, trong khi tòa nhà có thể tồn tại 40 năm. Giá trị khấu hao sẽ được tính trong EBIT (Lợi nhuận trước lãi vay và thuế), một chỉ số quan trọng đối với nhà đầu tư.

EBIT so với EBITDA: sự khác biệt quan trọng

EBIT viết tắt của Earnings Before Interest and Taxes, nghĩa là lợi nhuận trước lãi vay và thuế. Giá trị khấu hao và phân bổ đã được trừ trong con số này.

EBITDA viết tắt của Earnings Before Interest, Taxes, Depreciation, and Amortization, nghĩa là lợi nhuận trước lãi vay, thuế, khấu hao và phân bổ. Khi tính EBITDA, giá trị khấu hao và phân bổ sẽ được cộng trở lại.

Lý do nhà đầu tư sử dụng EBITDA là vì nó thể hiện khả năng tạo ra doanh thu của công ty mà không cần quan tâm đến phương pháp tính khấu hao. Các công ty sở hữu nhiều tài sản cố định có thể có EBIT thấp nhưng EBITDA cao, điều này có thể cung cấp hình ảnh tốt hơn về khả năng sinh lợi.

Tài sản nào có thể trích khấu hao

Các tài sản có thể trích khấu hao cần có đặc điểm sau:

• Thuộc sở hữu của công ty và dùng trong hoạt động kinh doanh
• Có tuổi thọ dài hơn một năm
• Là tài sản hữu hình

Các tài sản phổ biến có thể trích khấu hao gồm: phương tiện vận chuyển, tòa nhà và cấu trúc, nội thất và thiết bị văn phòng, máy tính, máy móc, và thậm chí cả tài sản vô hình như phần mềm, bằng sáng chế và bản quyền.

Các tài sản không thể trích khấu hao gồm:

• Đất (vì có tuổi thọ không giới hạn)
• Tài sản cá nhân
• Bộ sưu tập có giá trị như tác phẩm nghệ thuật và đồng xu
• Đầu tư như cổ phiếu và trái phiếu
• Tài sản sử dụng ít hơn một năm

Cách tính khấu hao

1. Phương pháp đường thẳng (Straight-line Method)

Đây là phương pháp đơn giản nhất và phổ biến nhất, công ty trích khấu hao bằng cùng một số tiền mỗi năm.

Công thức: (Chi phí của tài sản - Giá trị còn lại) chia cho tuổi thọ sử dụng

Ưu điểm: dễ tính toán và dễ hiểu, phù hợp cho các doanh nghiệp nhỏ.

Nhược điểm: không phản ánh được sự mất giá nhanh trong năm đầu hoặc chi phí bảo trì tăng lên vào cuối vòng đời.

2. Phương pháp giảm dần hai lần (Double-declining Balance)

Phương pháp này trích khấu hao nhiều hơn trong những năm đầu và giảm dần về sau. Thích hợp cho các tài sản mất giá nhanh như ô tô.

Ưu điểm: giúp công ty có thể giảm thuế nhiều hơn trong giai đoạn đầu, phù hợp với các doanh nghiệp muốn thu hồi vốn nhanh.

Nhược điểm: phức tạp hơn phương pháp đường thẳng và có thể cho kết quả gây lệch lạc trong những năm đầu.

3. Phương pháp giảm dần theo tỷ lệ (Declining Balance Method)

Tương tự phương pháp hai lần, nhưng sử dụng tỷ lệ trích khấu hao cố định dựa trên giá trị còn lại của tài sản.

4. Phương pháp theo đơn vị sản xuất (Units of Production Method)

Phương pháp này trích khấu hao dựa trên số lượng sử dụng thực tế, không theo thời gian. Thích hợp cho máy móc và thiết bị sản xuất.

Ưu điểm: phản ánh chính xác mức độ sử dụng thực tế.

Nhược điểm: yêu cầu theo dõi chính xác mức độ sử dụng, có thể phức tạp.

Phân bổ chi phí (Amortization) là gì

Phân bổ chi phí là một khái niệm tương tự như khấu hao, nhưng áp dụng cho tài sản vô hình và khoản vay.

Phân bổ chi phí tài sản vô hình

Tài sản vô hình như bản quyền, sáng chế, thương hiệu và phần mềm có thời hạn sử dụng xác định. Ví dụ, nếu công ty trả 10.000 đồng cho bằng sáng chế dự kiến dùng trong 10 năm, thì phân bổ mỗi năm là 1.000 đồng.

Phân bổ chi phí khoản vay

Khi công ty hoặc cá nhân trả nợ vay, như vay mua ô tô hoặc nhà, mỗi khoản trả gồm gốc và lãi. Trong giai đoạn đầu của khoản vay, phần lớn khoản trả là lãi. Theo thời gian, phần gốc tăng lên và lãi giảm xuống.

Ví dụ: nếu bạn vay 10.000 đồng và trả 2.000 đồng mỗi năm gốc, thì phân bổ mỗi năm là 2.000 đồng.

Sự khác biệt giữa khấu hao và phân bổ chi phí

Phân tích tác động đến đầu tư

Giá trị khấu hao và phân bổ chi phí ảnh hưởng đến lợi nhuận của công ty. Do đó, nhà đầu tư cần hiểu rõ sự khác biệt này. Khi so sánh hai công ty, một công ty có nhiều tài sản cố định có thể có EBIT thấp hơn nhưng EBITDA gần như nhau.

Đây là lý do tại sao các công ty có nhiều nợ vay thường có chi phí lãi cao, EBIT giúp loại bỏ chi phí lãi và thể hiện rõ khả năng sinh lợi trước các chi phí tài chính.

Tóm lại

Cả giá trị khấu hao và phân bổ chi phí đều là những khái niệm cần thiết để hiểu về tài chính của công ty. Giá trị khấu hao áp dụng cho tài sản hữu hình, trong khi phân bổ chi phí dành cho tài sản vô hình và khoản vay. Hiểu cách tính và ảnh hưởng của chúng đến EBIT và EBITDA sẽ giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định tốt hơn khi phân tích tài chính của công ty.