Carry Trade là một con dao hai lưỡi trên thị trường tài chính: Phân tích toàn diện về giao dịch chênh lệch lãi suất

Trong thị trường vốn ngày nay, carry trade (giao dịch chênh lệch lãi suất) đã trở thành một trong những chiến lược được các nhà đầu tư tổ chức và nhà giao dịch kỳ cựu nhiệt liệt ưa chuộng. Kể từ khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ bắt đầu chu kỳ tăng lãi suất mạnh mẽ vào năm 2022, sự khác biệt về chính sách tiền tệ giữa các quốc gia đã thu hút lượng lớn dòng vốn đổ vào. Tuy nhiên, nhiều người vẫn còn mơ hồ về bản chất của carry trade và sự khác biệt so với giao dịch arbitrage, hôm nay chúng ta sẽ phân tích sâu về mô hình giao dịch tưởng chừng ổn định này nhưng lại tiềm ẩn rủi ro.

Cốt lõi logic của Carry Trade: Tìm lợi nhuận từ chênh lệch lãi suất

carry trade (giao dịch chênh lệch lãi suất) hoạt động dựa trên việc tận dụng chênh lệch lãi suất giữa các sản phẩm tài chính hoặc các đồng tiền của các quốc gia khác nhau để đầu tư, thường được gọi là giao dịch chênh lệch lãi suất. Khái niệm này nghe có vẻ đơn giản, nhưng thực tế vận hành lại phức tạp hơn nhiều.

Dựa trên các ví dụ thực tế từ 2022 đến 2024, khi ngân hàng Đài Loan cung cấp lãi suất vay là 2%, trong khi lãi suất tiền gửi USD đạt tới 5%, nhà đầu tư có thể vay đồng Đài tệ, đổi sang USD, đầu tư vào các sản phẩm tài chính USD để kiếm chênh lệch 3%. Logic này đặc biệt hấp dẫn trong chu kỳ tăng lãi suất — lợi nhuận kép từ tỷ giá và chênh lệch lãi suất dường như dễ dàng đạt được.

Tuy nhiên, thực tế thường phản bác lại kỳ vọng lạc quan này. Ví dụ, tỷ giá Đài tệ/USD năm 2022 là 1:29 (290 triệu Đài tệ đổi lấy 10 vạn USD), đến năm 2024 đã tăng lên 1:32.6 (326 triệu Đài tệ đổi 10 vạn USD). Tình huống tưởng chừng thắng lợi kép này không phải quốc gia nào cũng có thể sao chép.

Tăng lãi suất chưa chắc đã kéo theo tỷ giá tăng — Câu chuyện cảnh báo từ Argentina

Ví dụ tiêu cực mang tính thuyết phục hơn nhiều. Argentina đối mặt với khủng hoảng nợ, chính phủ tuyên bố chính sách lãi suất gần 100% — gửi 100 đồng cuối năm nhận về 200 đồng, nhằm cứu vãn tình hình đồng peso mất giá. Kết quả thế nào? Ngay ngày công bố chính sách, đồng peso Argentina đã mất giá 30% trong vòng một ngày.

Ví dụ đau lòng này cho thấy một sự thật tàn nhẫn: Tăng lãi suất không đảm bảo tỷ giá, mà các yếu tố phức tạp như ổn định chính trị, niềm tin thị trường, các yếu tố cơ bản của nền kinh tế mới là những biến số quyết định xu hướng tỷ giá. Nhiều người tham gia carry trade để tối đa hóa lợi nhuận chênh lệch lãi suất thường dùng đòn bẩy, điều này khiến bất kỳ sự đảo chiều tỷ giá nào cũng có thể gây thiệt hại nghiêm trọng.

Ba rủi ro tiềm ẩn trong carry trade

1. Rủi ro biến động tỷ giá

Đây là rủi ro trực quan và dễ hiểu nhất. Thay đổi trong tình hình chính trị quốc tế, dữ liệu kinh tế, chính sách của ngân hàng trung ương đều có thể đảo chiều hướng đi của tỷ giá trong chớp mắt.

2. Rủi ro biến động lãi suất

Chênh lệch lãi suất có thể thu hẹp hoặc thậm chí chuyển thành lỗ. Ví dụ, ngành bảo hiểm tại Đài Loan từng bán các hợp đồng bảo hiểm có lợi tức cao (6%~8% mỗi năm) cam kết cố định, nhưng khi lãi suất tiền gửi Đài Loan giảm từ 10%~13% xuống còn 1%~2%, các hợp đồng này lập tức trở thành gánh nặng cho công ty bảo hiểm. Các nhà đầu tư vay mua nhà cũng đối mặt với tình huống tương tự — thu nhập từ cho thuê không theo kịp mức tăng của lãi suất vay, chênh lệch lãi suất nhanh chóng đảo chiều thành lỗ.

3. Rủi ro thanh khoản

Không phải tất cả các sản phẩm tài chính đều có đủ thanh khoản. Đôi khi, bạn mua một tài sản với 100 đồng, muốn bán ra lại chỉ có thể bán với 90 đồng, thậm chí không thể thanh khoản ngay lập tức. Các hợp đồng dài hạn như hợp đồng bảo hiểm đặc biệt phù hợp — chỉ người mua mới có quyền chấm dứt hợp đồng, còn nhà phát hành thì không thể trốn thoát.

Các phương pháp thực tiễn để đối phó rủi ro: Công cụ SWAP và hợp đồng tương lai

Đối mặt với các rủi ro trên, các nhà tham gia thị trường thường sử dụng chiến lược “sử dụng các sản phẩm tài chính ngược để khóa lợi nhuận kỳ vọng”. Ví dụ, trong rủi ro tỷ giá, một nhà máy Đài Loan nhận đơn hàng trị giá 100 vạn USD, dự kiến giao hàng và thu tiền sau một năm, tỷ giá hiện tại là 1:32.6 (tương đương 3260 triệu Đài tệ). Nhưng sau một năm, tỷ giá có thể biến động lớn, nhà máy có thể dùng hợp đồng SWAP (hợp đồng kỳ hạn ngoại hối) để khóa tỷ giá, đảm bảo rằng thu nhập USD trong tương lai có thể quy đổi theo giá đã định.

Phương thức đối phó này có chi phí là từ bỏ lợi nhuận vượt trội khi tỷ giá tăng — “không muốn kiếm cũng không muốn mất” trở thành cái giá của quản lý rủi ro. Trong thực tế, việc khóa tỷ giá còn phải trả phí bổ sung, do đó đa số nhà đầu tư chỉ thực hiện khi đối mặt với các yếu tố bất khả kháng (như rủi ro thanh khoản trước các kỳ nghỉ lễ dài).

Carry Trade bằng đồng Yên: Thị trường chênh lệch lãi suất lớn nhất toàn cầu

Về quy mô thực tế, carry trade bằng đồng Yên là thị trường chênh lệch lãi suất lớn nhất thế giới. Điều này bắt nguồn từ những lợi thế đặc biệt của Nhật Bản:

• Ổn định chính trị và kinh tế cao
• Tỷ giá tương đối ổn định
• Lãi suất dài hạn duy trì ở mức cực thấp
• Thị trường tài chính Nhật Bản thân thiện với nhà vay

Ngân hàng trung ương Nhật Bản thúc đẩy tiêu dùng nội địa bằng chính sách nới lỏng tiền tệ điên cuồng, khuyến khích doanh nghiệp và nhà đầu tư vay nợ. Trong khi châu Âu cũng duy trì lãi suất gần như bằng 0 trong thời gian dài, thì các nhà đầu tư quốc tế ít vay euro để thực hiện chênh lệch lãi suất — điều này chính là điểm nổi bật của sức hút vay mượn đồng Yên.

Hai mô hình chính của carry trade bằng đồng Yên

Mô hình 1: Vay đồng Yên để đầu tư vào các tài sản có lãi cao

Các nhà giao dịch quốc tế dùng USD hoặc tài sản nội địa làm tài sản thế chấp, vay từ Ngân hàng Nhật hoặc qua trái phiếu Yên (lãi khoảng 1%), sau đó đổ vốn vào các tài sản và sản phẩm tài chính có lãi cao ở Mỹ, châu Âu. Một số còn trực tiếp mua bất động sản địa phương. Với chi phí vay đồng Yên cực thấp, ngay cả khi tỷ giá đến hạn có chút lỗ, tổng thể đầu tư vẫn có khả năng sinh lợi.

Mô hình 2: Vay đồng Yên để đầu tư vào cổ phiếu Nhật — ví dụ của Buffett

Trong giai đoạn toàn cầu nới lỏng tiền tệ sau đại dịch, Buffett cho rằng thị trường Mỹ đang bị định giá quá cao, chuyển sang ưa chuộng Nhật Bản. Ông phát hành trái phiếu Yên qua Berkshire Hathaway, dùng vốn vay này để đầu tư vào các cổ phiếu lớn của Nhật. Sau đó, qua các vị trí trong hội đồng quản trị, ông yêu cầu các doanh nghiệp đầu tư tăng cổ tức, mua lại cổ phiếu quỹ, và trực tiếp gây áp lực cải tổ quản trị doanh nghiệp tại Tokyo. Chiến lược này trong vòng hai năm đã mang lại lợi nhuận đầu tư hơn 50% cho Berkshire.

Chiến lược này có độ rủi ro thấp vì Buffett có thể tham gia trực tiếp vào quyết định kiểm soát doanh nghiệp, miễn là các doanh nghiệp đầu tư vẫn có lợi nhuận — ngay cả khi đồng Yên tăng giá, cũng khó làm giảm lợi nhuận của ông — đây là lợi thế khó sao chép của các nhà đầu tư bình thường.

Carry Trade và Giao dịch Arbitrage: Sự khác biệt về bản chất trong rủi ro

Giao dịch arbitrage (giao dịch chênh lệch giá) thường là “giao dịch không rủi ro”: chênh lệch giá của cùng một tài sản ở các thị trường khác nhau, dựa trên sự khác biệt về địa lý, thời gian hoặc thông tin để mua thấp bán cao.

Trong khi đó, carry trade là chiến lược chấp nhận rủi ro trực tiếp: nhà đầu tư phải chấp nhận các rủi ro về biến động lãi suất, tỷ giá, thanh khoản. Đây chính là ranh giới phân biệt cốt lõi giữa hai chiến lược.

Nguyên tắc thành công trong carry trade: Lựa chọn thời điểm và phân tích xu hướng

Để duy trì lợi nhuận trong carry trade, việc nắm bắt chu kỳ giao dịch là cực kỳ quan trọng. Nhà đầu tư cần xác định rõ thời hạn giữ vị thế, từ đó chọn các tài sản chênh lệch lãi suất phù hợp.

Tiếp theo, phân tích xu hướng giá lịch sử của các tài sản đầu tư, ưu tiên chọn các loại có mô hình biến động rõ ràng, khả năng dự đoán cao. Ví dụ, tỷ giá USD/NTD có biến động, nhưng xu hướng dài hạn khá dễ theo dõi.

Do đó, các nhà đầu tư muốn tham gia carry trade cần nghiên cứu hệ thống mối quan hệ giữa lãi suất các quốc gia và biến động tỷ giá, để nắm bắt được bản đồ động thái này, từ đó có thể ra quyết định chính xác trong thị trường tài chính toàn cầu phức tạp, tránh trở thành nạn nhân thụ động của làn sóng carry trade.