Đòn bẩy chứng khoán là gì? Bí quyết giao dịch dùng ít tiền để tạo ra lợi nhuận lớn

Vay ký quỹ nghe có vẻ hấp dẫn — với 100 triệu VND vốn ban đầu, bạn có thể kiểm soát các tài sản trị giá 1 tỷ VND hoặc thậm chí 10 tỷ VND, một khi thị trường phù hợp với dự đoán, lợi nhuận sẽ nhân đôi trực tiếp. Nhưng mặt trái của con dao hai lưỡi này là, thua lỗ cũng sẽ được phóng đại đến mức khó có thể chịu đựng được.

Vay ký quỹ là gì? Tại sao nhà đầu tư lại sử dụng nó?

Nói đơn giản, vay ký quỹ chính là ‘giao dịch vay mượn’. Bạn không cần phải bỏ ra toàn bộ số tiền, chỉ cần đặt một phần làm tiền đặt cọc đảm bảo, là có thể thực hiện các khoản đầu tư lớn hơn trên thị trường. Nguyên lý này giống như Archimedes nói: “Hãy cho tôi một điểm tựa, tôi sẽ đẩy cả Trái đất đi” — dùng lực nhỏ để nâng đỡ lợi nhuận lớn hơn.

Ví dụ thực tế: bạn có 100 triệu VND, vay thêm 900 triệu VND từ công ty chứng khoán, tổng cộng đầu tư 1 tỷ VND, đó chính là đòn bẩy 10 lần. Mục đích chính của vay ký quỹ là dùng ít để kiếm nhiều, phóng đại lợi nhuận đầu tư.

Các công cụ nhà đầu tư sử dụng để vay ký quỹ chủ yếu gồm:

• Mua cổ phiếu vay vốn (vay từ công ty chứng khoán để mua nhiều cổ phiếu hơn)
• Giao dịch hợp đồng tương lai (đi kèm hiệu ứng đòn bẩy cao)
• Giao dịch quyền chọn
• Hợp đồng chênh lệch(CFD)
• Quỹ ETF đòn bẩy

Có một triết lý đầu tư kinh điển nói rằng — không phải tất cả các khoản vay đều là nợ nần. Nếu bạn dùng tiền vay để đầu tư thông minh, để tiền sinh ra tiền, tạo ra dòng tiền ổn định, thì đó là công cụ gia tăng tài sản. Nhưng điều kiện tiên quyết là bạn phải biết kiểm soát rủi ro.

Nói bằng con số: đòn bẩy như thế nào để nhân rộng lợi nhuận và thua lỗ của bạn

Chúng ta sẽ tính cụ thể bằng hợp đồng tương lai chỉ số chứng khoán Taiwan (TAIEX). Giả sử:

• Giá đóng cửa gần đây của hợp đồng tương lai TAIEX: 13,000 điểm
• Giá trị mỗi điểm: 200 VND
• Tổng giá trị hợp đồng: 13,000 × 200 = 2,6 tỷ VND

Khi giao dịch, bạn không cần phải thanh toán toàn bộ 2,6 tỷ VND, chỉ cần đặt cọc (giả sử là 136 triệu VND) là có thể kiểm soát hợp đồng này. Vậy đòn bẩy của bạn là:

2,6 tỷ ÷ 136 triệu ≈ 19.1 lần

Bây giờ hãy xem kết quả khi thị trường tăng hoặc giảm 5%:

Tăng giá: TAIEX tăng lên 13,650 điểm

• Lợi nhuận = ((13650 - 13000)) × 200 = 130 triệu VND
• Bạn bỏ ra 136 triệu VND, kiếm được 130 triệu, tỷ lệ lợi nhuận gần 96%

Giảm giá: TAIEX giảm xuống 12,350 điểm

• Thua lỗ = ((13000 - 12350)) × 200 = 130 triệu VND
• Tiền của bạn hầu như mất sạch, gần như phá sản

Đây chính là tính hai mặt của đòn bẩy: đòn bẩy cao nhân lợi nhuận, cũng nhân luôn thua lỗ theo cùng tỷ lệ.

Cạm bẫy thực sự của vay ký quỹ: Rủi ro cháy tài khoản

Nhiều nhà đầu tư trẻ chơi đòn bẩy với tâm lý “Thắng thì thắng lớn, cháy tài khoản thì không nạp tiền nữa”, nhưng không biết rằng độ khốc liệt của thị trường còn hơn cả tưởng tượng.

Cháy tài khoản là gì? Khi khoản lỗ của bạn gần chạm tới mức ký quỹ, công ty chứng khoán sẽ buộc phải đóng vị thế của bạn để bảo vệ vốn của họ. Lúc này, không chỉ lợi nhuận biến mất, mà cả vốn gốc cũng bị “nuốt chửng”.

Có một trường hợp thực tế xảy ra năm 2022. Một nhà đầu tư tiền điện tử Hàn Quốc livestream mở vị thế mua Bitcoin đòn bẩy 25 lần, giá vào lệnh là 41,666 USD. Kết quả, Bitcoin đột ngột giảm xuống dưới 40.000 USD, anh ta không kịp cắt lỗ, thậm chí còn tăng thêm đòn bẩy mua vào. Chỉ trong vài giờ, anh ta mất hơn 10 triệu USD, và khán giả trong livestream chứng kiến cảnh anh cháy tài khoản.

Câu chuyện này nhắc nhở chúng ta: Vay đòn bẩy quá mức + chiến lược giao dịch chưa chín chắn = sai lầm chết người. Dù giao dịch bất kỳ tài sản nào, lạm dụng đòn bẩy không kiểm soát sẽ nhanh chóng phá hủy tài khoản của bạn.

Các công cụ vay ký quỹ? Đặc điểm từng loại?

Giao dịch hợp đồng tương lai

Hợp đồng tương lai là thỏa thuận giữa hai bên về việc mua bán tại một thời điểm trong tương lai với mức giá đã thỏa thuận. Đối tượng giao dịch rất đa dạng, gồm:

• Kim loại quý: Vàng, bạc, nhôm
• Chỉ số: Dow Jones, S&P 500, Hang Seng
• Nông sản: Lúa mì, đậu nành, bông
• Năng lượng: Dầu thô, khí tự nhiên, than đá

Ưu điểm của hợp đồng tương lai là thanh khoản cao, chi phí giao dịch tương đối thấp. Tuy nhiên, cần chú ý ngày đáo hạn, nhà giao dịch phải quyết định đóng vị thế hoặc gia hạn trước ngày đó.

Giao dịch quyền chọn

Quyền chọn cho phép nhà giao dịch có quyền mua hoặc bán tài sản theo mức giá đã thỏa thuận trong một thời điểm nhất định trong tương lai (nhưng không bắt buộc). Đặc điểm của quyền chọn là rủi ro có giới hạn — tối đa chỉ mất phí quyền chọn đã trả.

Quỹ ETF đòn bẩy

Thị trường ETF có các sản phẩm như ETF đòn bẩy gấp đôi, ETF phản hồi một lần, thuộc dạng quỹ đòn bẩy. Phù hợp với nhà đầu tư thích mạo hiểm trong ngắn hạn, khi xu hướng rõ ràng sẽ nhân đôi hiệu quả. Nhưng nhược điểm là chi phí giao dịch cao gấp 10-15 lần hợp đồng tương lai, và trong giai đoạn thị trường đi ngang, lợi nhuận sẽ giảm rõ rệt.

Hợp đồng chênh lệch(CFD)

Hợp đồng chênh lệch cho phép nhà đầu tư giao dịch hai chiều qua ký quỹ (mua hoặc bán khống), không cần sở hữu tài sản thực, không giới hạn ngày đáo hạn. Đối tượng đa dạng gồm cổ phiếu, kim loại quý, hàng hóa, chỉ số, ngoại hối, tiền điện tử. Một số nền tảng CFD hỗ trợ đòn bẩy 20 lần, ví dụ như giao dịch cổ phiếu Amazon trị giá 113 USD chỉ cần 5.66 USD ký quỹ.

Ưu và nhược điểm của vay ký quỹ

Ưu điểm:

• Tăng hiệu quả sử dụng vốn, nhà đầu tư nhỏ cũng có thể giao dịch lớn trên thị trường
• Nhân lợi nhuận, cùng mức tăng giá, đòn bẩy cao tạo ra lợi nhuận tuyệt đối lớn hơn

Nhược điểm:

• Rủi ro cực kỳ cao, đòn bẩy càng lớn khả năng cháy tài khoản càng cao
• Thua lỗ phóng đại, một sai lầm nhỏ có thể phá hủy toàn bộ tài khoản
• Áp lực tâm lý lớn, giao dịch rủi ro cao dễ dẫn đến quyết định sai lầm

Nguyên tắc sống còn khi vay ký quỹ

Nếu bạn quyết định dùng đòn bẩy, cần ghi nhớ các nguyên tắc sau:

1. Bắt đầu từ đòn bẩy thấp để luyện tập Không nên dùng đòn bẩy 10-20 lần ngay từ đầu. Hãy bắt đầu từ 2-5 lần để làm quen với quy trình giao dịch và nhịp điệu thị trường, giúp bạn chịu đựng được khi thua lỗ.

2. Luôn đặt lệnh cắt lỗ Cắt lỗ là sinh mệnh của giao dịch vay ký quỹ. Dù dự đoán có chính xác đến đâu, cũng phải đặt mức cắt lỗ rõ ràng khi vào lệnh, và kiên quyết đóng vị thế khi đạt mức đó.

3. Chuẩn bị đủ vốn Đòn bẩy cao đồng nghĩa với việc khi thị trường biến động, bạn cần nhanh chóng bổ sung ký quỹ. Nếu không có đủ dự phòng tài chính, bạn không xứng đáng chơi đòn bẩy cao.

4. Đừng quá tự tin Thị trường luôn thông minh hơn bạn. Dù thắng nhiều lần, một lần thua lớn cũng có thể lấy đi tất cả lợi nhuận của bạn. Khiêm tốn và tôn trọng thị trường là phẩm chất cần thiết của nhà đầu tư.

Kết luận

Vay ký quỹ là công cụ có sức mạnh lớn, vừa có thể giúp bạn tăng tốc tích lũy tài sản, vừa có thể trong chớp mắt phá hủy tài khoản đầu tư của bạn. Sử dụng đòn bẩy một cách hợp lý để tăng lợi nhuận là một lựa chọn, nhưng điều kiện tiên quyết là bạn phải có ý thức rủi ro đầy đủ, hệ thống giao dịch hoàn chỉnh và tâm lý vững vàng.

Nhớ rằng: đòn bẩy không phải là không dùng được, mà là phải dùng một cách thông minh. Bắt đầu từ đòn bẩy thấp, kiên trì cắt lỗ, luôn chuẩn bị cho tình huống xấu nhất. Như vậy, đòn bẩy mới có thể trở thành vũ khí sinh lợi của bạn, chứ không phải con dao tự sát.