Bán khống là gì? Dành cho người mới bắt đầu, nhanh chóng nắm vững bí quyết kiếm lợi từ chiều ngược lại

Thị trường liên tục biến động lên xuống, đã có người kiếm được tiền từ việc tăng giá, tự nhiên sẽ có người hưởng lợi từ việc giảm giá. Khi giá cổ phiếu và ngoại hối giảm, những nhà đầu tư biết cách làm ngắn hạn có thể nắm bắt cơ hội ngược chiều, đạt được lợi nhuận hai chiều “làm giàu dù giá giảm”. Vậy làm ngắn hạn thực sự như thế nào? Phù hợp với những kịch bản đầu tư nào? Rủi ro ra sao? Bài viết này sẽ phân tích toàn diện.

Là gì là làm ngắn hạn? Logic cốt lõi rõ ràng trong một câu

Làm ngắn hạn (còn gọi là bán khống) có logic đơn giản: Dự đoán giá sẽ giảm, bán ra ở mức giá cao, chờ đến khi giá thấp hơn mua lại, kiếm chênh lệch trung bình.

Cụ thể:

• Nhà đầu tư vay chứng khoán hoặc hợp đồng từ nhà môi giới, bán ra ở giá hiện tại
• Chờ giá giảm
• Mua lại cùng số lượng chứng khoán ở mức giá thấp, hoàn trả cho nhà môi giới
• Chênh lệch giá chính là lợi nhuận

Điều này hoàn toàn trái ngược với mua vào (làm dài hạn). Mua vào là “mua trước bán sau” (mua thấp bán cao), làm ngắn hạn là “bán trước mua sau” (bán cao mua thấp).

Làm ngắn hạn không chỉ phù hợp với cổ phiếu, mà còn có thể áp dụng cho các cặp tiền tệ, trái phiếu, hàng hóa tương lai, phái sinh và gần như tất cả các công cụ tài chính có biến động giá.

Tại sao thị trường cần làm ngắn hạn? Giá trị thực của nó là gì

Nhiều người nghĩ rằng làm ngắn hạn là cá cược thị trường giảm giá, nhưng đây là hiểu nhầm. Ý nghĩa thực sự của làm ngắn hạn là giúp thị trường trở nên lành mạnh và ổn định hơn:

1. Kiềm chế bong bóng, bảo vệ tính hợp lý của định giá
Khi một cổ phiếu bị định giá quá cao, giá ảo, các tổ chức làm ngắn hạn sẽ tham gia bán khống, đẩy giá xuống để triệt tiêu sự phồn thịnh giả tạo. Quá trình này giúp nhà đầu tư có lợi và buộc thị trường xem xét lại giá trị thực.

2. Cung cấp công cụ phòng ngừa rủi ro
Nhà đầu tư nắm giữ cổ phiếu có thể lo lắng về rủi ro ngắn hạn (như sự kiện bất ngờ gây giảm mạnh), có thể đồng thời bán khống để phòng ngừa, cố định mức thua lỗ. Điều này đặc biệt hữu ích khi thị trường biến động dữ dội.

3. Tăng tính thanh khoản thị trường
Nếu thị trường chỉ cho phép mua dài hạn mà không thể làm ngắn hạn, nhà đầu tư chỉ tham gia khi giá tăng, còn khi giảm thì đứng ngoài quan sát. Điều này làm giảm đáng kể sự tham gia. Với cơ chế bán khống, dù giá lên hay xuống đều có cơ hội sinh lời, từ đó thu hút nhiều vốn hơn, nâng cao hoạt động của thị trường.

4 cách thực chiến làm ngắn hạn cổ phiếu

Tùy theo khả năng chịu đựng rủi ro và quy mô vốn, nhà đầu tư có thể chọn các công cụ làm ngắn hạn khác nhau:

Phương án 1: Bán khống qua vay chứng khoán (làm ngắn hạn cổ phiếu truyền thống)

Cách đơn giản nhất là vay chứng khoán từ nhà môi giới, bán ra rồi chờ giá giảm mua lại. Cần mở tài khoản vay ký quỹ, thường có yêu cầu tối thiểu về vốn (ví dụ 2000 USD), và phải trả lãi vay.

Nhược điểm: Mức tối thiểu cao, chi phí nhiều, quy trình phức tạp (vay→bán→mua→hoàn trả chứng khoán).

Phương án 2: Hợp đồng chênh lệch CFD (lựa chọn linh hoạt nhất)

Hợp đồng chênh lệch (CFD) là hợp đồng theo dõi biến động giá của tài sản, bạn không cần sở hữu thực, chỉ cần đặt cọc nhỏ (thường 5%-10% giá trị tài sản) để giao dịch đòn bẩy từ 10 đến 20 lần.

Ưu điểm của CFD so với vay ký quỹ:

• Vốn vào thấp nhất chỉ 50 USD, không cần 2000 USD như vay ký quỹ
• Chỉ gồm hai bước bán→mua, quy trình đơn giản
• Không thu thuế chứng khoán và phí hoa hồng, chỉ thu chênh lệch giá
• Không tính lãi qua đêm (đối với giao dịch trong ngày)
• Đa dạng sản phẩm giao dịch, một tài khoản có thể làm cổ phiếu, ngoại hối, chỉ số, hàng hóa

Ví dụ: Bán khống 5 cổ phiếu Google qua CFD so với vay ký quỹ 5 cổ:

Phương án 3: Giao dịch hợp đồng tương lai (futures)

Hợp đồng tương lai là hợp đồng cam kết giao và nhận hàng hóa hoặc tài sản tài chính theo giá đã thỏa thuận tại một thời điểm nhất định trong tương lai. Làm ngắn hạn qua hợp đồng tương lai tương tự CFD, nhưng có điểm hạn chế:

• Mức độ phức tạp cao hơn
• Yêu cầu ký quỹ lớn hơn
• Hợp đồng có ngày hết hạn, ít linh hoạt
• Khi chạm mức thanh lý, sẽ bị buộc phải đóng vị thế
• Nếu không đóng trước hạn, có thể phải nhận hàng hoặc thanh toán bù trừ thực tế

Khuyến nghị: Nhà đầu tư cá nhân không phù hợp với giao dịch hợp đồng tương lai thường xuyên, thích hợp hơn cho các tổ chức chuyên nghiệp.

Phương án 4: Quỹ ETF đảo chiều (inverse ETF)

Nếu bạn không tự tin về dự đoán của mình hoặc không muốn tự thao tác, có thể mua các quỹ ETF làm ngược chiều. Ví dụ như ETF làm ngược NASDAQ (QID), hoặc ETF làm ngược Dow Jones (DXD).

Ưu điểm: Quản lý chuyên nghiệp, đội ngũ chuyên môn, rủi ro kiểm soát tốt hơn
Nhược điểm: Chi phí chuyển đổi vị thế cao, giữ lâu dài có thể bị mất giá do thời gian.

Thực hành làm ngắn hạn ngoại hối cặp tiền

Thị trường ngoại hối vốn dĩ là thị trường hai chiều, mua bán dài hạn hoặc ngắn hạn đều phổ biến. Giả sử bạn dự đoán GBP sẽ mất giá so với USD, có thể bán khống cặp GBP/USD.

Minh họa ví dụ:

• Sản phẩm giao dịch: GBP/USD
• Hướng giao dịch: Bán (làm ngắn hạn)
• Số lot: 1 lot, ký quỹ 590 USD, đòn bẩy 200x
• Giá mở vị thế: 1.18039
• Giá đóng vị thế: 1.17796 (giảm 21 điểm)
• Lợi nhuận: 219 USD, tỷ lệ lợi nhuận 37%

Giá ngoại hối bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như lãi suất, cán cân thanh toán quốc tế, dự trữ ngoại hối, kỳ vọng lạm phát, chính sách vĩ mô, do đó làm ngắn hạn ngoại hối cần phân tích sâu và quản lý rủi ro chặt chẽ.

Bốn rủi ro lớn nhất của làm ngắn hạn, cần biết trước

Rủi ro 1: Thua lỗ vô hạn, lợi nhuận có hạn (đặc thù của bán khống)

Đây là rủi ro chết người của bán khống:

• Lợi nhuận mua vào có giới hạn: Mua 100 cổ giá 10, tổng 1000 USD, nếu cổ xuống về 0 thì lỗ tối đa cũng chỉ 1000 USD.
• Lỗ bán khống không có giới hạn: Bán khống 100 cổ giá 10, thu 1000 USD, nếu cổ tăng lên 100 USD, bạn phải mua lại với 10.000 USD, lỗ 9000 USD. Giá còn tăng nữa? Lỗ còn lớn hơn nữa, vô hạn.

Đây là lý do cần đặt mức cắt lỗ chặt chẽ.

Rủi ro 2: Chốt lời tự động (bị buộc phải đóng vị thế)

Chứng khoán vay vẫn thuộc quyền sở hữu của nhà môi giới, họ có quyền yêu cầu bạn trả lại bất cứ lúc nào. Trong các trường hợp:

• Rút vốn hàng loạt
• Vốn ký quỹ bị thiếu
• Thị trường biến động cực đoan

Bạn có thể bị bắt buộc đóng vị thế, dẫn đến bán tháo bắt buộc, thiệt hại thực tế.

Rủi ro 3: Dự đoán sai

Việc làm ngắn hạn đòi hỏi dự đoán chính xác xu hướng giảm. Nhưng thị trường đầy bất trắc, các sự kiện đột ngột, thay đổi chính sách, dòng tiền rút ra đều có thể làm dự đoán sai. Khi đó, thua lỗ là điều chắc chắn.

Rủi ro 4: Chi phí vay và phí qua đêm

Vay ký quỹ truyền thống phải trả lãi (thường 7%-9.5%/năm), CFD cũng có phí giữ vị thế qua đêm. Những chi phí này sẽ ăn mòn lợi nhuận, đặc biệt khi giữ vị thế dài hạn.

Phương pháp làm ngắn hạn đúng đắn: ba nguyên tắc cần tuân thủ

Nguyên tắc 1: Giao dịch ngắn hạn, thoát nhanh

Lợi nhuận từ làm ngắn hạn vốn đã có giới hạn (tối đa 100%, cổ giảm về 0 là hết), nếu kéo dài quá:

• Lãi vay liên tục tăng
• Nguy cơ bị buộc chốt lỗ
• Mất cơ hội khác

Nhà đầu tư thông minh thường chốt lời ngay sau khi đạt mục tiêu, không tham lam.

Nguyên tắc 2: Vốn nhỏ, dùng để phòng ngừa rủi ro

Không nên dùng làm ngắn hạn như chiến lược chính. Tốt nhất là:

• Chỉ vào khi có dự đoán rất chính xác về xu hướng giảm
• Quản lý lượng vốn phù hợp (không quá 10%-20% tổng tài sản)
• Dùng như công cụ phòng ngừa rủi ro, giảm thiểu rủi ro thị trường chung.

Nguyên tắc 3: Cắt lỗ chặt chẽ, không nên mở rộng vị thế

Nhiều nhà bán khống thua lỗ nặng do dự đoán sai rồi tiếp tục mở rộng để “gánh” chi phí. Cách này cực kỳ nguy hiểm vì lỗ sẽ tăng theo cấp số nhân.

Cách đúng: Đặt mức cắt lỗ rõ ràng, khi chạm phải là đóng ngay, không tham lam chờ đợi.

Tóm lại: Khi nào phù hợp để làm ngắn hạn

Làm ngắn hạn không phải là chơi trò cờ bạc, mà chỉ nên cân nhắc khi đáp ứng các điều kiện sau:

✓ Bạn có bằng chứng kỹ thuật hoặc cơ bản rõ ràng dự đoán giá sẽ giảm ✓ Công cụ chọn phù hợp, linh hoạt, chi phí thấp (ưu tiên CFD chứ không vay ký quỹ hay hợp đồng tương lai) ✓ Quy mô vốn phù hợp với khả năng chịu đựng rủi ro ✓ Có kế hoạch cắt lỗ và chốt lời rõ ràng ✓ Có tâm lý vững vàng để chịu đựng các biến động ngắn hạn đối nghịch

Làm ngắn hạn là gì? Nói đơn giản, đó là chiến lược bán ra khi bạn nghĩ tài sản sẽ giảm giá, rồi mua lại sau để kiếm chênh lệch. Nhưng đừng để lợi nhuận cao làm mờ mắt — rủi ro của làm ngắn hạn thường bị đánh giá thấp. Chỉ khi có cơ hội rõ ràng, phối hợp với quy mô nhỏ, thoát nhanh, cắt lỗ chặt chẽ, mới là thái độ đúng đắn của làm ngắn hạn.