Hiểu về giao dịch quyền chọn: Hướng dẫn đầy đủ từ cơ bản đến nâng cao

Gì là quyền chọn? Hiểu về công cụ tài chính Options trong tiếng Anh

Quyền chọn, tiếng Anh là Options, còn gọi là quyền chọn mua/bán, là công cụ giao dịch linh hoạt nhất trong các sản phẩm phái sinh tài chính. Nói đơn giản, mua một quyền chọn giống như chi tiền để mua một “quyền giao dịch trong tương lai” — trước ngày đáo hạn, bạn có quyền (nhưng không bắt buộc) mua hoặc bán một tài sản với giá cố định.

Tài sản này có thể là cổ phiếu, tiền tệ, chỉ số, hàng hóa, thậm chí hợp đồng tương lai. So với việc mua thấp bán cao đơn thuần, quyền chọn cho phép bạn có cơ hội sinh lời bất kể thị trường tăng, giảm hay dao động, do đó vừa có thể dùng để đầu cơ, vừa để phòng ngừa rủi ro.

Tại sao nên giao dịch quyền chọn? Ba lợi thế cốt lõi

Vốn nhỏ, kiểm soát thị trường lớn: Bạn chỉ cần trả phí quyền chọn (gọi là phí quyền chọn) nhỏ, nhưng có thể kiểm soát khối lượng tài sản lớn hơn nhiều so với số tiền bỏ ra. Hiệu ứng đòn bẩy này giúp tối ưu hóa hiệu quả sử dụng vốn.

Linh hoạt ứng phó mọi tình hình thị trường: Dự đoán tăng? Mua quyền chọn mua (Call). Dự đoán giảm? Mua quyền chọn bán (Put). Thậm chí trong thị trường dao động, còn có chiến lược đặc biệt để kiếm lợi. Tính linh hoạt đa chiều này vượt xa so với đầu tư cổ phiếu truyền thống.

Công cụ phòng ngừa rủi ro: Nếu bạn đang nắm giữ cổ phiếu nhưng lo ngại rủi ro giảm giá ngắn hạn, có thể mua quyền chọn bán như một “bảo hiểm”, giúp khóa lợi nhuận khi thị trường giảm.

Tuy nhiên, cần nhắc rằng giao dịch quyền chọn có độ phức tạp và rủi ro nhất định, nhà đầu tư cần được phép từ công ty chứng khoán, thường phải điền vào hợp đồng quyền chọn để đánh giá quy mô vốn, kinh nghiệm và kiến thức của mình.

Các thuật ngữ chính trong giao dịch quyền chọn nhanh

Trước khi đi sâu vào giao dịch, cần hiểu rõ các khái niệm sau:

Quyền mua và quyền bán: Quyền mua (Call) cho phép bạn mua với giá thỏa thuận; quyền bán (Put) cho phép bán với giá thỏa thuận.

Phí quyền chọn: Phí bạn trả cho đối phương để có quyền chọn.

Giá thực hiện (Strike price): Giá mà quyền chọn có thể được thực hiện. Quyền mua sinh lợi khi giá tài sản vượt giá này; quyền bán sinh lợi khi giá thấp hơn.

Ngày đáo hạn: Ngày hết hạn của quyền chọn. Trước ngày này có thể thực hiện, sau đó tự động hết hiệu lực.

Hợp đồng nhân số (Contract multiplier): Số lượng tài sản đại diện cho mỗi hợp đồng quyền chọn. Ví dụ, ở thị trường Mỹ, một hợp đồng quyền chọn thường đại diện cho 100 cổ phiếu.

Bốn chiến lược cơ bản trong giao dịch quyền chọn

Trong thị trường quyền chọn, có bốn hướng giao dịch chính dựa trên mua/bán, tăng/giảm, mỗi hướng mang đặc điểm rủi ro và lợi nhuận khác nhau.

Mua quyền chọn mua (Long Call): Giống như bạn mua một “phiếu giảm giá mua sắm”. Khi giá cổ phiếu tăng, giá trị của phiếu này tăng theo — bạn có thể mua với giá cố định rồi bán ra thị trường giá cao hơn. Lỗ tối đa là phí quyền chọn đã trả, lợi nhuận vô hạn. Ví dụ, tại thời điểm nhất định, cổ phiếu giá 175 USD, bạn mua quyền chọn mua với giá thực hiện 180 USD, mất 693 USD. Nếu giá tăng lên 190 USD, bạn có thể mua với 180 USD rồi bán với 190 USD, sau khi trừ phí, vẫn có lợi nhuận.

Mua quyền chọn bán (Long Put): Ngược lại với quyền chọn mua. Khi bạn dự đoán thị trường giảm, mua quyền chọn bán cho phép bán tài sản với giá cố định rồi mua lại với giá thấp hơn trên thị trường. Lỗ tối đa là phí quyền chọn, nhưng nếu giá giảm mạnh, lợi nhuận sẽ rất lớn.

Bán quyền chọn mua (Short Call): Bạn nhận phí quyền chọn từ đối phương, nhưng phải chịu nghĩa vụ. Nếu họ thực hiện quyền, bạn có thể bị buộc bán tài sản với giá thấp hơn giá thị trường. Đây gọi là “bị lỗ không giới hạn” — thu nhập có hạn (phí quyền chọn), nhưng thiệt hại có thể vô hạn. Chỉ nên dùng khi chắc chắn về xu hướng thị trường.

Bán quyền chọn bán (Short Put): Bạn nhận phí quyền chọn, cược rằng giá cổ phiếu sẽ không giảm mạnh. Nhưng nếu giá giảm sâu, bạn có thể bị buộc mua cổ phiếu với giá cao, trong khi giá trị thực giảm mạnh. Ví dụ, quyền chọn bán với giá thực hiện 160 USD, nếu cổ phiếu về 0 USD, bạn sẽ lỗ 15,639 USD (160 USD × 100 cổ phiếu - phí nhận được 361 USD). Rủi ro rất lớn.

Năm bước quan trọng để hiểu hợp đồng quyền chọn

Bản chất của quyền chọn là thỏa thuận giữa hai bên, người mới cần học cách đọc báo giá nhanh:

1. Tài sản cơ sở: Xác định đối tượng giao dịch là gì.

2. Loại giao dịch: Chọn mua hay bán quyền chọn.

3. Giá thực hiện: Giá này quyết định điểm hòa vốn của bạn. Chọn phù hợp để tối đa hóa lợi nhuận.

4. Ngày đáo hạn: Thời gian đáo hạn phù hợp với dự đoán thị trường của bạn. Ví dụ, dự báo kết quả kinh doanh sẽ xấu sau báo cáo tài chính, nên chọn quyền chọn hết hạn sau báo cáo.

5. Phí quyền chọn: Phí nhân với hợp đồng nhân số (thường 100) là chi phí thực tế của bạn.

Bốn nguyên tắc quản lý rủi ro trong giao dịch quyền chọn

Rủi ro của quyền chọn cao hơn nhiều so với giao dịch spot, nên cần tuân thủ bốn nguyên tắc sau:

Tránh vị thế ròng ngắn hạn (Net Short): Không nên bán quá nhiều quyền chọn. Bán quyền chọn có rủi ro cao hơn mua nhiều lần, vì lỗ vô hạn. Nếu mua và bán nhiều hợp đồng, phải đảm bảo số hợp đồng mua ≥ bán để giới hạn tối đa thua lỗ. Ví dụ, mua 1 hợp đồng, bán 2 hợp đồng, sẽ rơi vào “vị thế ròng ngắn hạn”, rủi ro lớn.

Kiểm soát quy mô giao dịch: Không đặt cược quá lớn. Quyền chọn có thể làm tăng lợi nhuận, nhưng cũng làm tăng rủi ro. Phải sẵn sàng chịu mất khoản phí đã bỏ ra. Quyết định quy mô dựa trên tổng giá trị hợp đồng, không chỉ dựa vào ký quỹ.

Đa dạng hóa danh mục: Không nên đặt tất cả vào một cổ phiếu, chỉ số hay hàng hóa. Xây dựng danh mục đa dạng giúp giảm thiểu rủi ro.

Dứt khoát cắt lỗ: Đặc biệt quan trọng với vị thế ròng ngắn hạn. Vị thế dài hạn có thể chấp nhận lỗ tối đa đã biết, nhưng vị thế ngắn hạn cần đặt mức cắt lỗ rõ ràng để hạn chế thua lỗ lớn.

So sánh quyền chọn, hợp đồng tương lai và CFD: Chọn đúng công cụ rất quan trọng

Ba loại phái sinh này có đặc điểm riêng, phù hợp với các mục đích khác nhau. Ưu điểm của quyền chọn là rủi ro hạn chế (từ góc nhìn người mua), chiến lược linh hoạt, phù hợp trung hạn, nhưng độ phức tạp cao nhất, định giá phức tạp. Hợp đồng tương lai đơn giản hơn, phù hợp giao dịch ngắn hạn dựa trên dự đoán hướng đi, nhưng rủi ro bị buộc phải đóng vị thế lớn. CFD đòn bẩy cao nhất (đến 200 lần), yêu cầu tối thiểu thấp, dễ thao tác, nhưng cần chú ý đến rủi ro về quản lý.

Khi chọn công cụ giao dịch, nếu bạn muốn kiếm lợi trong phạm vi hẹp, ngắn hạn và chấp nhận rủi ro cao, CFD hoặc hợp đồng tương lai phù hợp hơn. Nếu bạn thích giao dịch xu hướng trung hạn và muốn kiểm soát rủi ro, quyền chọn là lựa chọn tốt hơn. Một số nền tảng cung cấp giao dịch miễn phí phí hoa hồng, đa dạng tài sản như cổ phiếu, chỉ số, ngoại hối, phù hợp người mới bắt đầu với quy mô nhỏ để luyện tập.

Bí quyết thành công trong giao dịch quyền chọn

Quyền chọn là công cụ tài chính hiệu quả cao, nhưng chỉ có thể tạo lợi nhuận khi dự đoán của bạn chính xác. Dù là giao dịch quyền chọn, hợp đồng tương lai hay CFD, nghiên cứu thị trường vững chắc luôn là yếu tố hàng đầu.

Nắm vững thuật ngữ tiếng Anh của quyền chọn, hiểu rõ bốn chiến lược cơ bản, thực hiện quản lý rủi ro chặt chẽ, đó là bài học bắt buộc cho nhà giao dịch quyền chọn nâng cao. Bắt đầu từ quy mô nhỏ, tích lũy kinh nghiệm, tránh mắc phải bẫy vị thế ròng ngắn hạn, quyền chọn sẽ trở thành vũ khí mạnh mẽ giúp tăng trưởng tài sản của bạn.