Bong bóng vỡ: bài học dành cho nhà đầu tư Khủng hoảng khiến danh mục đầu tư sụp đổ

Hiểu “Khủng hoảng bong bóng” trước khi danh mục của bạn biến mất

Nhiều nhà đầu tư đã từng trải qua khủng hoảng bong bóng đều rất sốc vì thấy giá trị đầu tư tăng vọt rồi phá hủy một cách không khác gì nổ bong bóng. Điều này xảy ra thực tế. Trong mỗi thập kỷ của thị trường tài chính, ít nhất một hoặc hai lần nhà đầu tư phải chứng kiến “bong bóng vỡ”, một chu kỳ kinh tế mà giá tài sản tăng vượt quá giá trị thực rồi giảm mạnh xuống.

Tại sao giá lại tăng vượt quá giới hạn? Vai trò của đầu cơ và tâm lý đám đông

Bong bóng vỡ xuất hiện từ hiện tượng đơn giản nhưng mang tính tàn nhẫn, đó là giá tài sản — dù là đất đai, cổ phiếu công ty hay thậm chí là đồng kỹ thuật số — vượt quá mức giá trị thực cho phép. Sau đó, hệ thống thị trường đón nhận “vấn đề” này như sau:

Bước 1: Cơ hội xuất hiện - Có điều mới xuất hiện trên thị trường, có thể là công nghệ mới, lãi suất thấp bất thường hoặc ngành công nghiệp chưa từng thấy trước đây.

Bước 2: Tất cả tiền đổ vào - Khi nhà đầu tư thấy cơ hội mang lại lợi nhuận cao, họ đổ xô vào, giá bắt đầu tăng nhanh.

Bước 3: Sự mê muội - Mọi người bắt đầu tin rằng giá sẽ tiếp tục tăng không giới hạn, không có ngày dừng lại. Thấy bạn bè kiếm lời khổng lồ, nỗi sợ bỏ lỡ cơ hội “FOMO” khiến dù không hiểu rõ về tài sản đó, nhà đầu tư vẫn vội vàng đổ vào.

Bước 4: Phát tín hiệu cảnh báo - Khi nhà đầu tư có kinh nghiệm, những người tinh ý nhận ra rằng giá đã quá cao so với thực tế, họ bắt đầu bán ra. Các tín hiệu nhỏ bắt đầu xuất hiện.

Bước 5: Sự hoảng loạn - Khi phần lớn mọi người nhận ra bong bóng đang vỡ, ai cũng vội vã bán tháo, giá giảm nhanh chóng.

Lịch sử bong bóng: Nội dung “Khủng hoảng bong bóng” nếu không học hỏi

Ví dụ 1: Khủng hoảng nhà đất năm 2008 tại Mỹ

Trong giai đoạn 2000-2007, lãi suất thấp bất thường khiến mọi người vay tiền mua nhà, dù thực tế không đủ khả năng trả. Các tổ chức tài chính làm ăn thua lỗ, họ liên tục cho vay, tạo ra “cơ hội làm giàu”. Giá nhà tăng vọt. Nhà đầu tư mua để đầu cơ, không phải để ở.

Khoảng năm 2007, nhiều căn nhà không thể bán được, người dân gánh “nợ xấu trị giá 1.5 triệu tỷ đồng”. Khủng hoảng tài chính toàn cầu xảy ra, các ngân hàng sụp đổ, có cuộc “cứu trợ” lớn.

Ví dụ 2: Khủng hoảng Tôm Tươi Thái Lan năm 1997

Thời điểm đó, lãi suất rất cao, thị trường bất động sản phát triển mạnh mẽ, dòng ngoại tệ đổ vào. Nhà đầu tư hy vọng “lợi nhuận nhanh”, đất đai tăng giá “không thể tin nổi”.

Cho đến ngày 2 tháng 7 năm 1997, đồng baht bị điều chỉnh giảm, gây sốc lớn. Các căn nhà lớn bị phá sản vì phần lớn khoản vay là ngoại tệ. Nợ nần chồng chất, danh mục đầu tư sụp đổ, thị trường bất động sản toàn quốc rơi vào khủng hoảng.

Các loại bong bóng: Xảy ra ở đâu?

Bong bóng không chỉ giới hạn ở đất đai, mà có thể xuất hiện ở mọi nơi có hoạt động mua bán tài sản:

Bong bóng trên thị trường chứng khoán - Công ty tốt có doanh thu thấp nhưng giá cổ phiếu tăng vọt. Người ta mua vì bạn bè mua, không phải vì lợi nhuận thực tế. Khi giá giảm hàng trăm phần trăm, bong bóng vỡ.

Bong bóng hàng hóa - Vàng, dầu mỏ, kim loại tăng giá do đầu cơ, không phải do cầu thực. Khi bong bóng vỡ, giá rơi tự do.

Bong bóng tiền kỹ thuật số - Bitcoin và các đồng coin khác tăng giá do “FOMO”, cảm giác lo sợ bỏ lỡ. Các dự báo “lợi nhuận chắc chắn” rồi giá sụp đổ.

Bong bóng tín dụng - Khi cho vay tăng đột biến, các khoản vay trở nên vô lý, không ai có khả năng trả nợ.

Dấu hiệu cảnh báo: Bong bóng có đang phình to?

Nếu bạn thấy những dấu hiệu sau, hãy chuẩn bị:

• Giá tài sản giảm mạnh “như trái tim vỡ vụn” mà không có lý do căn bản nào giải thích.
• Nhà đầu tư phổ thông bắt đầu chán nản, lợi nhuận đã đạt được dù không hiểu rõ về tài sản.
• Những câu nói như “Một lần trong đời”, “Phải mua ngay bây giờ”, “Lợi nhuận đảm bảo”.
• Các nhà đầu tư cũ, cẩn trọng bắt đầu cảnh báo, nhưng ít ai nghe theo.
• Khối lượng giao dịch tăng đột biến dù giá không biến động nhiều.

Cách phòng tránh: Đừng trở thành nạn nhân

Xác định mục tiêu trước khi mua - Hỏi chính mình: Đầu tư vì hiểu rõ hay vì sợ bỏ lỡ? Nếu là lý do sau, hãy rút lui.

Phân tán rủi ro - Đừng bỏ tất cả tiền vào một loại tài sản, hãy chia ra nhiều loại để nếu “cái này vỡ”, “cái kia vẫn còn”.

Tránh các tài sản đầu cơ thuần túy - Nếu tài sản không có “giá trị nền tảng” rõ ràng, chỉ có “giá” thì rất rủi ro.

Đầu tư từ từ - Thay vì mua một lần với số tiền lớn, hãy chia nhỏ, tích lũy dần, giảm khả năng mua đỉnh.

Giữ tiền mặt - Có tiền mặt giúp bạn có “quyền chọn”, khi bong bóng vỡ, có thể mua “giá thật”.

Nghiên cứu bối cảnh - Theo dõi thông tin, đọc báo cáo, không cần là nhà kinh tế, nhưng cần “không ngu dốt” khi ra quyết định.

Kết luận: Bong bóng sẽ quay trở lại

Khủng hoảng bong bóng không phải là chuyện sẽ biến mất, nó là một phần của thị trường tài chính. Theo lịch sử, mỗi lần giá tăng quá cao đều có lúc giảm mạnh.

Kiến thức không phải là lý do để bạn đầu tư một cách bình tĩnh mãi mãi, nhưng nó giúp bạn “không điên rồ” khi ra quyết định. Nó giúp bạn “bán đúng thời điểm” thay vì bị dẫn dắt bởi cảm giác sợ hãi.

Giữ bình tĩnh, linh hoạt và cảnh giác. Bong bóng có thể vỡ, nhưng danh mục của bạn không nhất thiết phải vỡ theo.