Per en Bolsa: La Métrica Fundamental que Todo Inversor Debe Dominar

Tại sao PER là chỉ số bạn không thể bỏ qua

Khi chọn cổ phiếu cho danh mục của mình, có một con số luôn xuất hiện: PER. Không phải ngẫu nhiên. Chỉ số này có lẽ là chỉ số được sử dụng nhiều nhất cùng với BPA (Lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu) để xác định xem một công ty thực sự đáng giá bao nhiêu so với mức thị trường đang trả.

PER trả lời cho bạn một câu hỏi quan trọng: Một công ty cần tạo ra bao nhiêu lần lợi nhuận hiện tại để bằng với giá trị trên thị trường? Nghĩa là, nếu một công ty có PER là 15, điều đó có nghĩa là lợi nhuận của nó trong một năm phải lặp lại trong 15 năm liên tiếp để hợp lý hóa giá thị trường ngày nay.

Tầm quan trọng của PER vượt ra ngoài việc so sánh các công ty đơn lẻ. Nó còn cho phép bạn theo dõi cách sức khỏe tài chính của một công ty thay đổi theo thời gian. Khi bạn thấy PER giảm trong khi giá cổ phiếu tăng, thường có nghĩa là công ty đang ngày càng sinh lời hơn—đúng như đã xảy ra với Meta Platforms trong những năm đỉnh cao, khi công ty tích lũy lợi nhuận trong khi tỷ lệ của nó co lại.

Định nghĩa: PER thực sự nghĩa là gì

PER là một mối quan hệ đo lường mối liên hệ giữa giá cổ phiếu trên thị trường và lợi nhuận mà công ty thu được định kỳ. Chữ viết tắt xuất phát từ tiếng Anh Price/Earnings Ratio, nghĩa đen là Tỷ lệ Giá/Lợi nhuận.

Trong sáu tỷ lệ thiết yếu để phân tích bất kỳ công ty niêm yết nào, PER đứng vị trí hàng đầu:

1. PER (nội dung chính)
2. BPA
3. P/VC (Giá trị sổ sách/Thị giá)
4. EBITDA
5. ROE (Lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu)
6. ROA (Lợi nhuận trên tổng tài sản)

Về bản chất, PER cho bạn biết vốn hóa thị trường của một công ty vượt quá lợi nhuận hàng năm của nó bao nhiêu lần. Nếu một công ty có PER là 15, lợi nhuận hiện tại (dự kiến trong 12 tháng) của nó cần 15 năm để hoàn toàn bù đắp cho giá trị hiện tại của nó.

Cách tính PER: Hai phương pháp, một kết quả

Có hai công thức tương đương để tính chỉ số này. Cả hai đều cung cấp cùng một thông tin, chỉ khác góc nhìn tiếp cận.

Phương pháp 1: Sử dụng các giá trị tổng thể của công ty

Vốn hóa thị trường ÷ Lợi nhuận ròng = PER

Phương pháp 2: Sử dụng dữ liệu theo cổ phiếu

Giá cổ phiếu ÷ BPA (Lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu) = PER

Lý do cả hai phương pháp đều hoạt động đơn giản: nếu nhân công thức thứ hai lên và xuống với số lượng cổ phiếu đang lưu hành, bạn sẽ có công thức thứ nhất.

Điểm mạnh của cả hai phương pháp là dữ liệu dễ dàng lấy được. Bất kỳ nền tảng tài chính nào cũng có thể cung cấp thông tin này. Trên các trang Tây Ban Nha như Infobolsa, nó xuất hiện dưới ký hiệu “PER”, còn trên các trang Mỹ như Yahoo! Finance thường gọi là “P/E”. Đó là cùng một chỉ số nhưng tên gọi khác nhau tùy vùng.

Ví dụ thực tế về tính PER

Để bạn thấy cách hoạt động trong thực tế:

Trường hợp 1: Một công ty công nghiệp

Một công ty có vốn hóa 2.600 triệu đô la và lợi nhuận ròng 658 triệu đô la trong năm vừa qua.

PER = 2.600 ÷ 658 = 3,95

Trường hợp 2: Một công ty công nghệ tăng trưởng

Một công ty công nghệ giao dịch ở mức 2,78 đô la mỗi cổ phiếu với BPA là 0,09 đô la.

PER = 2,78 ÷ 0,09 = 30,9

Chú ý sự khác biệt lớn. Không phải lỗi—nó phản ánh rằng thị trường có kỳ vọng rất tích cực về công ty công nghệ này, sẵn sàng trả giá cho lợi nhuận tương lai mà họ mong đợi.

Các biến thể nâng cao: PER của Shiller và PER chuẩn hóa

PER của Shiller: Nhìn dài hạn

Một phê bình phổ biến đối với PER tiêu chuẩn là nó chỉ nhìn vào lợi nhuận của một năm, một khung thời gian quá ngắn. Sự khác biệt chính giữa PER và PER của Shiller nằm ở khung thời gian.

PER của Shiller mở rộng phân tích ra 10 năm lợi nhuận trung bình đã điều chỉnh theo lạm phát. Lý thuyết đằng sau là 10 năm dữ liệu lịch sử này cho phép dự đoán chính xác hơn 20 năm lợi nhuận sắp tới.

Công thức PER của Shiller: Vốn hóa ÷ Lợi nhuận trung bình (10 năm gần nhất, đã điều chỉnh theo lạm phát) = PER Shiller

PER chuẩn hóa: Sức khỏe tài chính thực sự

Phương pháp này còn đi xa hơn, điều chỉnh theo cấu trúc tài chính thực của công ty:

Công thức: (Vốn hóa - Tài sản lưu động + Nợ vay) ÷ Dòng tiền tự do = PER chuẩn hóa

PER chuẩn hóa đặc biệt hữu ích trong các vụ sáp nhập phức tạp. Khi Ngân hàng Santander mua lại Banco Popular “với 1 euro”, thực tế là họ đã tiếp nhận hàng tỷ euro nợ. PER chuẩn hóa sẽ thể hiện rõ ràng sự thật này hơn nhiều so với PER tiêu chuẩn.

Diễn giải PER: Thực sự ý nghĩa của các con số

Sau khi có con số, bạn làm gì với nó? Việc diễn giải PER phụ thuộc vào ngữ cảnh:

Điều quan trọng ở đây: bạn không thể chỉ dựa vào các diễn giải này. Có những công ty phá sản có PER thấp vì không ai tin tưởng vào họ. Thị trường đã trừng phạt họ rất nặng. Ngược lại, các công ty công nghệ tăng trưởng cao thường có PER cao vì họ đang tái đầu tư lợi nhuận vào mở rộng.

Ngành nghề quan trọng: So sánh quả lê với quả lê

Đây là điểm mấu chốt mà nhiều nhà đầu tư mới bỏ qua: chỉ có thể so sánh PER giữa các công ty cùng ngành.

Xem những khác biệt này:

• Arcelor Mittal (ngành thép và công nghiệp): PER 2,58
• Zoom Video Communications (phần mềm): PER lên tới 202,49

Tại sao lại chênh lệch lớn như vậy? Bởi các ngành như ngân hàng và công nghiệp biết rằng lợi nhuận của họ dự đoán được và hạn chế, nên thị trường không trả thêm phần thưởng nào. Các ngành công nghệ, ngược lại, hứa hẹn tăng trưởng theo cấp số nhân, hợp lý hóa các định giá có vẻ điên rồ.

Sai lầm phổ biến là nói “Arcelor Mittal rẻ hơn Zoom”. Sai rồi. Họ thuộc các lĩnh vực hoàn toàn khác nhau. Bạn nên so sánh Arcelor Mittal với các công ty khai khoáng và thép khác. Và Zoom với các nền tảng SaaS khác.

Đầu tư giá trị và sự ám ảnh về PER thấp

Có một chiến lược đầu tư hoàn toàn dựa trên PER thấp: Đầu tư giá trị, tìm kiếm các công ty vững mạnh với giá giảm.

Xem các ví dụ thực tế:

• Horos Value Internacional FI: PER 7,24 (so với 14,56 của danh mục)
• Cobas Internacional FI: PER 5,47 (so với các mức của danh mục cao hơn)

Các quỹ giá trị này luôn tìm kiếm cổ phiếu có PER thấp hơn trung bình ngành. Lý thuyết là thị trường cuối cùng sẽ đánh giá lại khi nhận ra giá trị tiềm năng bên trong.

Những hạn chế bạn cần biết

PER rất mạnh mẽ, nhưng cũng có những hạn chế nghiêm trọng:

Không áp dụng được cho các công ty không có lợi nhuận: Nếu một công ty lỗ, bạn không thể tính PER. Nó đơn giản không hoạt động với số âm.

Tĩnh, không động: PER cho bạn biết quá khứ, không phải tương lai. Một công ty có PER tốt hôm nay có thể gặp vấn đề quản lý nghiêm trọng ngày mai.

Lừa đảo trong kinh doanh chu kỳ: Các công ty chu kỳ (khai khoáng, xây dựng, ngân hàng) có PER rất thấp trong thời kỳ bùng nổ kinh tế và rất cao trong khủng hoảng. Chỉ số này không phản ánh tốt điều đó.

Có thể thao túng: Nếu một công ty bán một tài sản quan trọng trong quý cuối cùng, lợi nhuận của họ bị thổi phồng giả tạo, làm giảm PER một cách lừa đảo.

Kết hợp PER với các chỉ số khác

Điều này cực kỳ quan trọng: đừng bao giờ đầu tư chỉ dựa vào PER. Hãy kết hợp nó luôn với:

• BPA: Để xem lợi nhuận có đang tăng hay giảm
• ROE: Để xác nhận công ty tạo ra lợi nhuận hợp lý trên vốn chủ sở hữu
• Giá trị sổ sách: So sánh giá với tài sản thực
• Dòng tiền tự do: Đáng tin cậy hơn lợi nhuận kế toán
• Phân tích kinh doanh: Lợi nhuận thực sự đến từ đâu? Từ hoạt động chính hay từ các doanh thu đột biến?

Đầu tư nghiêm túc đòi hỏi phải phân tích sâu vào các báo cáo tài chính, hiểu rõ mô hình kinh doanh và nhận diện các rủi ro thực sự mà công ty đối mặt.

Kết luận: PER như một công cụ, không phải câu trả lời cuối cùng

PER có lẽ là chỉ số nhanh nhất để có ấn tượng ban đầu về việc cổ phiếu có đắt hay rẻ. Trong cùng ngành và cùng khu vực địa lý, nó đặc biệt hữu ích để so sánh ban đầu.

Tuy nhiên, chiến lược đầu tư chỉ dựa vào PER thấp sẽ thất bại. Có quá nhiều công ty sắp sụp đổ mà PER thấp chính vì thị trường đã mất niềm tin vào họ rồi.

Điều đúng đắn là sử dụng PER như một điểm khởi đầu, không phải điểm kết thúc. Hãy kết hợp nó với phân tích dòng tiền, quản lý doanh nghiệp, vị thế cạnh tranh và triển vọng ngành. Dành ra 10 phút thực sự để hiểu rõ doanh nghiệp, chứ không chỉ dựa vào con số ma thuật trên màn hình.

Khi bạn kết hợp sự chính xác của phân tích cơ bản với các chỉ số như PER, bạn sẽ đưa ra các quyết định đầu tư vững chắc và, quan trọng nhất, sinh lợi lâu dài.