Hôm nay chúng ta cùng bàn về một chủ đề khá nhức nhối—rốt cuộc nợ toàn cầu được “chơi” như thế nào?

Trước tiên xin nêu một câu hỏi: Nếu các quốc gia lớn trên thế giới đều đi vay tiền điên cuồng, vậy rốt cuộc tiền đó là ai cho vay? Câu trả lời có thể sẽ làm bạn bất ngờ.

Gần đây, một cựu bộ trưởng tài chính đã phân tích thấu đáo vấn đề này trên sóng truyền hình. Sự thật cốt lõi là: khoản nợ của chính phủ, thực ra phần lớn là tiền của “người nhà”. Giải thích sao cho dễ hiểu? Lấy Mỹ làm ví dụ, chủ sở hữu lớn nhất của trái phiếu chính phủ không phải là các nhà đầu tư nước ngoài bí ẩn, mà là các tổ chức của chính phủ Mỹ như Cục Dự trữ Liên bang và quỹ an sinh xã hội. Thậm chí, người dân bình thường thông qua tài khoản lương hưu, tiền gửi ngân hàng, thực chất lại trở thành chủ nợ lớn nhất của quốc gia—bạn tưởng mình đang tiết kiệm, thực ra là bạn đang cho chính phủ vay tiền.

Xét ở tầm quốc tế thì sao? Tại sao Nhật Bản lại điên cuồng mua trái phiếu Mỹ? Họ không ngốc, mà là họ cần đưa số đô la kiếm được từ thương mại trở lại thị trường, đồng thời giữ ổn định tỷ giá đồng yên. Vì vậy, trong mắt các nền kinh tế phát triển, trái phiếu chính phủ lại là “tài sản an toàn” được săn lùng nhiều nhất.

Nghe có vẻ tuyệt vời? Nhưng vấn đề là—bản chất của hệ thống này là một “trò chơi vòng tròn vay mượn lẫn nhau”, dựa trên niềm tin rằng tất cả đều tin nó sẽ không sụp đổ. Nhưng hiện nay quy mô nợ đã tăng đến mức phi lý, lãi suất thì tăng vọt, hàng loạt “thiên nga đen” về kinh tế chính trị có thể xuất hiện bất cứ lúc nào. Trò chơi này thoạt nhìn thì đem lại sự thịnh vượng, nhưng thực tế khoảng cách giàu nghèo lại ngày càng lớn, hệ thống thì cực kỳ mong manh.

Hệ thống sẽ điều chỉnh ra sao? Hoặc là kiểu “luộc ếch từ từ”, hoặc là đột ngột “hạ cánh cứng”. Nhưng có một điều chắc chắn: Không ai có thể thực sự kiểm soát được cỗ máy đã mất kiểm soát này.